zarcik, Język Polski - Lektury
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
, podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie
Utwór opracowany został w ramach projektu
przez
ANTON CZECHOW
Żarcik
ł. . .
Zima
Słoneczne zimowe południe. Jest silny trzaskający mróz i kędziorki na skroniach oraz
puszek na górnej wardze Nadzieńki, która trzyma mnie pod rękę, pokrywają się srebrzy-
stym szronem. Stoimy na wysokiej górze. U naszych stóp ściele się pochyła płaszczyzna,
Zabawa, Strach
w której słońce przegląda się, jak w lustrze. Obok nas małe saneczki, obite jasnoczerwo-
nym suknem.
— Zjedźmy na dół, Nadzieżdo Pietrowno, błagam. Tylko raz jeden. Zapewniam panią,
że nic nam się nie stanie.
Ale Nadzieńka boi się. Cała przestrzeń od jej malutkich kaloszy¹ do końca lodowej
góry wydaje się straszną, niezmiernie głęboką przepaścią. Skoro tylko proponują jej, by
wsiadła do saneczek, serce zamiera i oddech się zapiera już wówczas, kiedy spogląda na dół,
a cóż dopiero byłoby, gdyby zaryzykowała polecieć w przepaści. Umarłaby, zwariowała!
— Błagam panią, mówię… Nie trzeba się bać. Zrozum pani, że to jest tchórzostwo,
brak charakteru.
Nadzieńka nareszcie ustępuje i po jej twarzy widzę, że ustępuje z narażeniem życia.
Wsadzam ją bladą, drżącą do sanek, obejmuję ręką i razem z nią staczam się w przepaść.
Sanki pędzą jak strzała. Rozcinane powietrze bije po twarzy, wyje, szumi w uszach, szar-
pie, szczypie boleśnie, chce zerwać nam głowy. Pęd powietrza zapiera nam oddech. Zda
się, że szatan porwał nas w swe objęcia i z wyciem ciągnie do piekła. Otaczające przed-
Miłość
mioty zlewają się w jedną długą, niepowstrzymanie biegnącą linię. Jeszcze jedna chwila
i zdaje się, zginiemy!
— Kocham cię, Nadziu! — mówię półgłosem.
Sanki zaczynają zwalniać biegu, wycie wiatru i skrzypienie płozów nie są już tak
straszne, oddech przestaje zamierać i jesteśmy nareszcie na dole…
Pomagam jej wstać.
— Za nic w świecie więcej nie pojadę — mówi, patrząc na mnie szerokimi, pełnymi
przerażenia oczyma. — Za nic w świecie! O mało nie umarłam.
Po pewnym czasie przychodzi do siebie i już zagląda mi w oczy pytająco: czy powie-
działem owe trzy słowa, czy też przywidziały się jej w szumie wiatru?…
A ja stoję obok, palę papierosa i uważnie przyglądam się mojej rękawiczce.
Bierze mnie pod rękę i długo przechadzamy się koło góry. Zagadka widocznie nie
daje jej spokoju. Czy te słowa zostały powiedziane, czy nie? Tak, czy nie? Tak, czy nie?
Jest to kwestia ambicji, honoru, życia, szczęścia, kwestia niezwykle ważna, najważniejsza
na świecie. Nadzia żałośnie, przenikliwie zagląda mi w oczy, odpowiada ni w pięć, ni
w dziesięć, czeka, czy nie zacznę mówić. Ach, co za gra uczuć na jej twarzy, co za gra!
Widzę, że walczy ze sobą, że chce jej się coś powiedzieć, o coś zapytać, ale nie znajduje
słów, jest jej nieswojo, strasznie, przeszkadza jej radość…
— Wie pan co? — mówi, nie patrząc na mnie.
— Co? — zapytuję.
— Przejedźmy się jeszcze raz.
Wchodzimy na górę po schodach. Znowu sadzam drżącą, bladą Nadzieńkę do sanek,
Tajemnica
¹
ka
— w XIX i na początku XX w. w zimie ludzie zamożni chodzili w kaloszach, zakładanych na
pantofle.
znowu pędzimy w straszną przepaść, znowu wiatr wyje i skrzypią płozy i znowu przy
najsilniejszym, najhałaśliwszym rozpędzie sanek, mówię półgłosem:
— Kocham cię, Nadzieńko!
Kiedy sanki się zatrzymują, Nadzia ogarnia wzrokiem górę, po której dopiero co pę-
dziliśmy, potem długo przygląda się mojej twarzy, wsłuchuje się w mój obojętny, spo-
kojny głos i cała, cała ona, nawet jej mufka, baszłyk, cała jej postać wyrażają niezwykłe
zdumienie. Na twarzy jej jest napisane: „Co to jest? Kto powiedział te słowa? Czy on,
czy też przywidziało mi się tylko?”
Ta niepewność pozbawia ją spokoju, wytrąca z równowagi. Biedna dziewczyna nie
odpowiada na pytania, twarz jej się chmurzy, gotowa się rozpłakać.
— Czy nie czas do domu? — zapytuję.
— A mnie… mnie się podoba ta jazda — mówi, rumieniąc się. — Czybyśmy się nie
przejechali jeszcze raz?
Jej „podoba się” ta jazda, a gdy siada do sanek, jest blada, ledwo dyszy ze strachu,
drży.
Zjeżdżamy po raz trzeci i ja widzę, jak ona patrzy mi w twarz, śledzi ruchy moich
warg. Ale przykładam chustkę do ust, kaszlę i gdy dosięgamy środka góry, mówię:
— Kocham cię, Nadziu!
I zagadka zostaje zagadką. Nadzia milczy, myśli o czymś…
Odprowadzam ją do domu; stara się iść nieprędko, zwalnia kroku i wciąż oczekuje,
czy nie wypowiem tych słów.
I widzę, jak cierpi jej dusza, jak czyni nad sobą wysiłek, by nie powiedzieć:
Zabawa, Wiatr
— Niemożliwe, żeby to mówił wiatr! Ja nie chcę, żeby to mówił wiatr!
Na drugi dzień rano otrzymuję liścik: „Jeżeli pan pójdzie dziś na saneczki, to niech
pan po mnie wstąpi. N.”
I od tego dnia zaczynam co dzień chodzić z Nadzią na saneczki i pędząc na dół, za
Alkohol, Narkotyki
każdym razem wymawiam półgłosem te same słowa:
— Kocham cię, Nadziu!
Wkrótce Nadzia przyzwyczaiła się do tego azesu, jak do wódki albo morfiny. Nie
może żyć bez niego. Prawda, lecieć z góry — jest w dalszym ciągu straszną rzeczą, ale
obecnie strach i niebezpieczeństwo nadają szczególnego uroku słowom miłości, które
wciąż są jeszcze zagadką i dręczą duszę. Podejrzenie wciąż jeszcze pada na dwoje: na mnie
i na wiatr. Kto z nas dwojga wyznaje jej miłość — nie wie, ale jest to jej już widocznie
obojętne: wszystko jedno, z jakiego pić naczynia — byle być pijanym.
Pewnego razu udałem się na tor saneczkowy sam jeden; zmieszawszy się z tłumem,
widzę, jak ku górze podchodzi Nadzia, jak szuka mnie oczyma. Potem lękliwie wchodzi po
schodach na górę. Strasznie jest jechać samej, och, jak strasznie! Jest blada jak śnieg, drży,
idzie jakby na stracenie, ale idzie, nie oglądając się, stanowczo. Widocznie zdecydowała
się nareszcie spróbować, czy dadzą się słyszeć te cudowne, słodkie słowa, kiedy mnie nie
będzie? Widzę, jak blada, z rozwartymi z przerażenia oczyma siada do sanek, zamyka oczy
i pożegnawszy się na wieki z ziemią, rusza z miejsca. Ssss… skrzypią płozy… Czy Nadzia
słyszy owe słowa — nie wiem… Widzę tylko, że wstaje z sanek, wyczerpana, osłabiona.
I znać po jej twarzy, że sama nie wie, czy coś słyszała, czy też nie?… Podczas gdy pędziła
na dół, strach pozbawił ją zdolności słyszenia, rozróżniania dźwięków, rozumienia…
Ale oto następuje wiosenny miesiąc marzec. Słońce staje się łaskawsze. Nasza lo-
Rozstanie, Wiosna
dowa góra ciemnieje, traci blask i topnieje wreszcie. Przestajemy saneczkować. Biedna
Nadzieńka już nie ma gdzie słyszeć tych słów, bo wiatr ucichł, a ja wyjeżdżam do Peters-
burga — na długo, może na zawsze.
Dwa dni przed wyjazdem o zmroku siedzę w ogródku, oddzielonym wysokim par-
kanem od podwórka domu, w którym mieszka Nadzieńka… Jeszcze jest dość chłodno,
pod nawozem jeszcze leży śnieg, drzewa są martwe, ale już pachnie wiosną i gawrony,
układając się do snu, krzyczą głośno.
Zbliżam się do parkanu i długo patrzę przez szczelinę. Widzę, jak Nadzieńka wychodzi
Wiatr
na ganek i kieruje smutne, tęskne spojrzenia na niebo… Wiosenny wiatr dmie jej wprost
w bladą, ponurą twarz. Przypomina jej o tamtym wietrze, który huczał wtedy na górze,
kiedy słyszała owe trzy słowa — i twarz jej staje się smutna, smutna, a po twarzy spływa
łza… I biedna dziewczyna wyciąga obie ręce, jakby prosząc wiatru, żeby przyniósł jej jeszcze
Szczęście, Kobieta, Żart
Żarcik
raz te słowa. A ja, doczekawszy się powiewu wiatru, mówię półgłosem:
— Kocham cię, Nadziu!
Boże drogi, co staje się z Nadzią? Wydaje okrzyk, uśmiecha się całą twarzą i wyciąga
ręce ku wiatrowi, radosna, szczęśliwa, taka ładna.
A ja idę się pakować do drogi.
To było już dawno. Teraz Nadzieńka jest już mężatką; czy wydano ją, czy sama wy-
szła za drobnego urzędnika — to nie ma znaczenia… ma troje dzieci. Ale tego, jakeśmy
chodzili na saneczki, jak wiatr przynosił jej słowa: — „Kocham cię, Nadzieńko!” — nie
zapomniała; jest to dla niej teraz najszczęśliwsze, najtkliwsze i najpiękniejsze wspomnie-
nie całego życia.
A ja sam teraz, kiedy jestem starszy, już nie rozumiem, po com mówił owe słowa, po
com żartował…
Ten utwór nie jest chroniony prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go
swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami
(przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione
są na licencji
.
Źródło:
Tekst opracowany na podstawie: Anton Czechow, Śmierć urzędnika, tłum. A. W., ”Bibljoteka Groszowa”,
Warszawa,
wykonana przez Bibliotekę Narodową z egzemplarza pochodzącego ze zbiorów BN.
Opracowanie redakcyjne i przypisy: Aleksandra Sekuła, Aleksandra Żurek.
Okładka na podstawie:
Żarcik
[ Pobierz całość w formacie PDF ]