wykłady z szuru, Studia Rolnictwo, 6 semestr
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zboża ozime
Roślina
UE(mln t)
PL(mln t)
Wydajność UE(dt)
Wydajność PL(dt)
Pszenica zwyczajna
145-150
8-9
61
42
Pszenżyto
8,3
3,5
38
34
Jęczmień ozimy
63
3,5
48
31
Żyto zwyczajne
7
2,2
29
23
Mieszanki zbożowe
4,5
3,6
Kukurydza zw.
66
1,9
Burak cukrowy
120
1,2
560
430
Ziemniak uprawny
61
9,5
290
180
Kapusta rzepak
20
2,4
34
30
Groch siewny
2,6
0,027
27
21
Niski poziom produkcji roślinnej w Polsce:
Gorsza jakość rolniczej przestrzeni produkcyjnej
Istotne ograniczenia glebowe w doborze w plonowaniu gatunków
Bardzo duży udział zbóż w strukturze zasiewów
Nierównomierny poziom zużycia środków produkcji
Niski poziom nie nakładowych środków produkcji
Mały wskaźnik kompleksowości technologii
Silne rozdrobnienie produkcji
Mała efektywność edukacji rolniczej
Niska jakość technologiczna ziemiopłodów
Mały zakres przetwórstwa płodów w gospodarstwach
Warunki przyrodnicze produkcji rolniczej
Kryterium
Francja, Belgia, Holandia, Dania
Polska
Gleby
100
75-80
Klimat
100
75
Syntetyczny wsk. waloryzacji
100
57-64
Użytki rolne/mieszkańca
0,38
0,31
Czynniki agrotechniczne
Czynniki siedliskowe
Czynniki agrotechniczne; plonotwórcze(odmiana, uprawa roli, przedplon, siew) i plonochronne(ochrona roślin, regulacja
zachwaszczenia, regulacja występowania szkodników, zbiór i przechowywanie)
Elementy struktury plonu
Liczba kłosów x liczba ziaren w kłosie x MTZ
Wpływ wszystkich czynników agrotechnicznych odbywa się poprzez kształtowanie tych wymienionych elementów struktury
plonu.
Pszenica gleby klas I-IVa, a należące do kompleksów 1-4
Pszenny bardzo dobry i dobry
+++(100)
Pszenny wadliwy
++-(84)
Pszenno-żytni(żytni b.dobry)
+--(80)
Pszenżyto gleby klas IVa-V, kompleksy 4-6
Żytni bardzo dobry
+++
Żytni dobry
++
Żytni słaby
+
Żyto gleby klas IVb-V kompleks 5-7
Żytni dobry
++
Żytni słaby
++
Żytni najsłabszy
+
Optymalny zakres pH dla ozimin
Jęczmień 5,0-7,2
Pszenica 4,9-7,0
Pszenżyto 4,5-7,1
Żyto 4,0-6,5
Zboża to rośliny o mniejszych wymaganiach wodnych, chociaż silnie reagujące na optymalizację zaopatrzenia w wodę.
Najwyraźniej reaguje pszenica ozima i jara oraz owies. Najmniej jęczmień i kukurydza.
Początek strzelania w źdźbło
dojrzałość mleczna
Duża znaczenie, zarówno dla jarych jak i ozimych ma suma opadów w okresie spoczynku (110-120mm). U form ozimych siłą
plonotwórczą są opady w ciągu 10 dni przed siewem (równomierność wschodów i krzewienia jesiennego). Najmniejsze znaczenie
plonotwórcze maja opady po dojrzałości mlecznej.
IV
V
VI
VII
IV-VII
Pszenica
35
65
80
60
ok. 240
Pszenżyto
niższe niż pszenica ale większe niż żyto
Żyto
najmniejsze
Wymagania termiczne
Pszenica
późno wznawia wegetację, wolny rozwój w fazie strzelania w źdźbło, najpóźniejsze kłoszenie, późne
dojrzewanie
Pszenżyto
dynamika wzrostu pośrednia, kłoszenie pośrednie bliższe pszenicy, dojrzewanie bliższe pszenicy
Żyto
najwcześniej rusza wegetacja, kłoszenie, strzelanie w źdźbło
Zimowanie
Pszenica
niektóre odmiany osiągają 5 w skali 9-stopniowej. Nie ulega wyprzeniu, gdyż tworzy mała biomasę
przed zimą
Pszenżyto
lepsza niż u pszenicy, większa podatność na wyprzenie roślin na skutek pleśni śniegowej
Żyto
najlepsza mrozoodporność
Ziarno technologiczne:
Na mąkę przeznaczoną do produkcji chleba lub ciastek
Na słód do produkcji piwa
Do produkcji spirytusu
Na kaszę konsumpcyjną
Wyróżniki wartości paszowej ziarna:
Tzw. 5 palcówka; zawartość włókna ADF i NDF(neutralne), zawartość białka(wysoki gluten szkodzi), skład
aminokwasowy, zawartość tłuszczu, zawartość bwa oraz zawartość popiołu
Zawartość energii metabolicznej
Waloryzacja przedplonów zbóż ozimych:
Najkorzystniejsze – mieszanki strączkowo-zbożowe, bobik, burak, ziemniak, motylkowate wieloletnie
Przedplony dobre – rzepak, groch siewny, okopowe, pastewne, kukurydza na zieloną masę, owies(fitosanitarny)
Przedplony najgorsze – pszenica, jęczmień, pszenżyto, żyto
Uprawa roli
Klasyczna
: podorywka + orka siewna + zabiegi doprawiające: bronowanie, spulchnianie, ugniatanie: najlepiej to czynią właściwie
dobrane agregaty uprawowe – wieloelementowe.
Uproszczona 1:
orka razówka + zabiegi doprawiające
Uproszczona 2:
bezorkowa + średnia uprawa płytka różnymi narzędziami
Uproszczona 3:
siew bezpośredni
Siew
Pszenica najpóźniejsze z ozimin
Pszenżyto średniowczesny
Żyto najwcześniejszy
Siew winien być taki, aby zapewnił krzewienie jesienią, co gwarantuje dużą liczbę pędów z kłoem, dobrą architekturę
łanu(warunki krzewienia 6-9
o
C, krótki dzień, duża wilgotność). Musi być taki aby zapewniał rozpoczęcie generatywnego
różnicowania kłosa (skracający się dzień, wysoka wilgotność).
Skutki niedotrzymania optymalnego siewu:
Pszenica
najmniejsza wrażliwość
Pszenżyto
pośrednia wrażliwość
Żyto
największa wrażliwość
Masa wysiewu na 1 ha
Pszenica
1 kompleks
2 kompleks
3-4 kompleks
300
350
400
Pszenżyto
4 kompleks
5 kompleks
6 kompleks
350
400
500
Żyto
5 kompleks
6 kompleks
7 kompleks
350
450
450
Masa wysiewu w kg/ha
Pszenica
170-254
Pszenżyto
201-280
Żyto
145-190
Makroskładniki nawozowe wpływające na jakość ziarna pszenicy konsumpcyjnej
Azot – prowadzi do wzrostu białka ogółem, stosowany pogłównie wpływa na wzrost frakcji gluteiny i obniża frakcję
gliadyny
Fosfor – składnik kwasów nukleinowych, jego obecność zwiększa syntezę białek
Magnez – są aktywatorem enzymów biorących udział w syntezie białek
Siarka – tworzy mostki dwusiarczkowe w łańcuchu polipeptydowym glutenu
Nawożenie zachowawcze pod warunkiem średniej zasobności gleby w przyswajalne składniki.
6 t ziarna pszenicy technologicznej
Źródła pokrycia azotu
N glebowy mineralizujący się w glebie ok. 60
Alternatywny: nawozy zielone 30, strączkowe w przedplonie 30, obornik w okresie 3 lat 40, gnojowica 20-50
Nawozy mineralne 105
Azot
I dawka60% wczesnowiosenna wpływa na liczbę źdźbeł kłosonośnych oraz na stopień różnicowania kłosa,
najbardziej plonotwórcza, wydłuża dolne międzywęźla – sprzyja wyleganiu
II dawka zapobiega redukcji pędów w węźle krzewienia, zapobiega redukcji kłosów w kłosie(faza strzelania w
źdźbło), zwiększa podatność na choroby, rozwija aparat asymilacyjny
III dawka zwiększa MTZ, utrzymuje sprawność aparatu asymilacyjnego, zwiększa zawartość azotu w ziarnie
Jest to czynnik plonotwórczy modyfikujący wszystkie elementy. Jest najszybciej działający.
U pszenicy technologicznej powinny być 3 dawki wiosenne: 60%, 30%,10%. U pszenicy pastewnej 2 dawki: 60% i 40%,
pszenżyta 2 dawki: 60% i 40%, u żyta zaleca się 1 dawkę przy wznowieniu wegetacji, jęczmień ozimy tylko 1 dawka.
W stanowiskach niezbożowych nawożenie jesienne pod zboża ozime jest niepożądane, w glebie jesienią jest 30 kg N
mineralnego, a potrzeba do krzewienia 15-20 kg N.
Po zbożowych z wysoką ściernią N musi być zastosowany bo jest głód azotowy, bo nie ma rozkładu azotu 8-10kgN/1 t słomy. W
zbożach N można stosować w roztworze w późnych dawkach. Roztwór mocznika w dni niesłoneczne w odpowiednim stężeniu.
Im wyższa roślina tym mniejsze stężenie. Pamiętać że efektywność taka 1 kg N jest 4-5 krotnie większa niż doglebowo. W
technologiach wysokich plonów zboża muszą yć nawożone mikroelementami, przeważnie miedzią. Nie powinny być stosowane
duże dawki boru.
Regulacja zachwaszczenia
Uciążliwe kompensujące się chwasty: miotła zbożowa, przytulia czepna, chaber bławatek, mak polny, maruna bezwonna, a w
dolnym piętrze fiołek polny i przetaczniki.
Jesienią regulacja zachwaszczenia jest skuteczniejsza od wiosennej, czyli bardziej plonochronną
Skuteczne zwalczanie miotły zbożowej może mieć miejsce wyłącznie przy jesiennym stosowaniu herbicydów
Herbicydy winny być dostosowane do gatunków kompensujących się chwastów
Nie wolno stosować herbicydów w warunkach braku wschodów chwastów
Odchwaszczanie jesienią chwastów w pszenicy ma sens tylko w poprawnie sianych. Przy opóźnionych pszenicach nie ma
indukcji wschodów – brak skutków chwastobójczych.
Termin aplikacji środków jesienią:
Dwuliścienne z miotła zbożową:
bezpośrednio po siewie
od siewu do zahamowania wzrostu
od 1 liścia do końca wegetacji
Pielęgnacja mechaniczna zbóż ozimych
:
Bronowanie jesienią nie ma sensu: jest błędem w sztuce – gdyż szkodzi zimowaniu, bo odkrywa węzeł krzewienia, który
o zimowaniu decyduje.
Bronowanie wiosną ozimin, które rozkrzewiły się jesienią nie jest pożądane
Trzeba bronować wiosną pszenicę zasianą późno:
Niszczy ok. 20-30% chwastów zimujących
Niszczy 70-80% chwastów w fazie liścieni i pierwszych liści
Zmienia stosunki aeracyjno-wodne gleby, nie dopuszcza do zbitości wierzchnie warstwy gleby
W zasiewach rzadkich wzmaga dokrzewienie produktywne
Zmniejsza elongacyjne straty N
Ochronę trzeba zacząć od zaprawiania materiału siewnego, dlatego że są choroby, które mogą być zwalczone w czasie
kiełkowania.
Pszenica: śnieć cuchnąca, głownia pyląca
Pszenżyto: pasęcznica zbóż
Zaprawianie ziarna zbóż ozimych: karbendozym, tiuram, triadimenol
Choroby podstawy źdźbła:
Pszenica
Pszenżyto
Żyto
Fuzaryjna zgorzel
Fuzaryjna zgorzel
Fuzaryjna zgorzel
Łamliwość źdźbła zbóż zgorzel podstawy źdźbła
Choroby liści lub źdźbła: septorioza plew, fuzarioza kłosów może przenosić grzyby fuzaryjne do silosów, gdzie przy
wilgotniejszym środowisku wydzielają mikotoksyny, które są później w naszej wątrobie.
W zmianowaniach poprawnych wystarcza zaprawa i 1 lub 2 zabiegi. W zmianowaniach ze zbożami potrzebne zaprawianie i 2-3
zabiegi. Udział w kształtowaniu plonu pszenicy ma liść flagowy i kłos, wobec tego powinien być stosowany późno, a u
jęczmienia kłos ma najmniejszy wpływ a duży 1 i 2 liść więc stosujemy wcześnie.
Wyleganie zbóż
W 1 i 2 międzywęźlu, powód – przenawożenie N w czasie ruszania wegetacji, choroby podstawy źdźbła, za gesty siew,
niekorzystna aura
Na dokłosiu (klęska urodzaju)
Korzeniowe, najczęściej u kukurydzy
Wylęgnięcia w fazie dojrzałości mlecznej – straty powyżej 25%.
Wylęgnięcie w fazie dojrzałości woskowej – straty 10-20%.
Wylęgnięcie w dojrzałości pełnej – straty 6-10%
Wylegnięcie w każdej fazie silnie obniża jakość ziarna i podraża zbiór.
W Europie używa się 3 substancji aktywnych antywylegaczy:
CCC – działa najlepiej we wczesnych fazach
Etefon – w środku strzelania w źdźbło, najczęściej wykorzystywany w pszenżycie.
Trineksapak – środek do większość zbóż. Do srodkowego i późnego strzelania w źdźbło.
W zasadzie są 3 rodzaje zbioru:
Wieloetapowy – tradycyjny występujący na 10% plantacji
Dwuetapowy – kosi się w dojrzałości woskowej i dojrzewa
Na ok. 90% - jednoetapowy
Zboża jare
Wymagania glebowe
Jęczmień pastewny
wymaga 3 i 4 kompleksu, przy wysokiej kulturze nawet 5
Jęczmień browarny
wymagania większe ze względu na ryzyko zdrobnienia ziarna przy braku wody, wyższe pH i
mniejsza zawartość Al
3+
, kompleksy 2 i 3
Owies
przystosowany do 4 i 5komplesku jednak o dużej wilgotności – dlatego lepiej plonuje w lata
mokre; jako fitosanitarna – także na dobrych pszennych
Pszenica
gleby kompleksów pszennych, może być uprawiana na kompleksie 4 i reaguje mniejszą
obniżka plonu niż ozima
Pszenżyto
gleby słabe kompleks 4 i 5, może być uprawiane same lub w mieszankach
Wymagania wodne
Jęczmień pastewny najmniejsze, tj. 35(IV), 50(V), 65(VI), 50(VII) ok. 200mm dlatego najlepiej toleruje opóźnieni
siewu i krótkotrwałe posuchy
Jęczmień browarny większe wymagania od pastewnego dla dorodności i wyrównania ziarna
Owies największe tj. ok. 400m, większe od jęczmienia, większa transpiracja, przepuszczalne gleby,
dlatego lepiej plonuje w lata mokre
Pszenica wymagania podobne do owsa ze względu na wyższy spółczynnik transpiracji
Jare bardziej reagują obniżka plonu na posuch w maju i czerwcu niż ozime.
Przedplony pod zboża jare:
Dla jarych zbóż klasycznym przedplonem są okopowe w rzeczywistości takich przedplonów jest mało i w ocenie
przedplonu należy uwzględnić jego wpływ na jakość
Jęczmień pastewny: okopowe>niezbożowe>zboża-owies
Jęczmień browarny – burak(jakość)- wykluczone motylkowate, złe inne zboża (lepsze ozime – jakość)
Pszenica – najlepszymi są przedplonami zbyt późne dla formy ozimej, najgorsze zboże z wyjątkiem owsa.
Termin siewu zbóż jarych:
Owies, pszenica – możliwie najwcześniej bo gwarantują lepszą krzewistość i większą liczbę kłosów i wiech, większa
liczba ziaren w wiesze i kłosie, skuteczniejsza konkurencja wobec chwastów, niższa zawartość plewki w ziarnie
Jęczmień browarny – w terminie siewu owsa
Jęczmień pastewny – można nieco opóźnić z mniejszą konsekwencją spadku plonu
Jęczmień browarny wymagania szczególne – siany bardzo wcześnie ponieważ występuje wtedy wyższa zawartość skrobi
Zalety
Cechy jakościowe
Cechy ilościowe
- wyższa zawartość skrobi
- krótsza słoma, mniejsze wyleganie
- niska zawartość plewki
- lepsze krzewienie
- lepsze wyrównanie
Gęstość siewu zbóż jarych
Winna być taka, aby zapewnić optymalną zawartość pędów produktywnych
Jęczmień pastewny – powyżej 700-750
Jęczmień browarny – ok. 650-700
Pszenica
- 600-650
Owies
- 500-650
Gęstość siewu a plon i jakość jęczmienia
Plon powyżej 6 ton można uzyskać tylko przy gwarancji 700 pędów kłosonośnych
Najlepszy jest duży i równy udział w łanie kłosów z pędów głównych i 1 rzędu, dających najgrubsze ziarno i najlepiej
wyrównane
Taka sama liczba kłosów i plon można uzyskać z rzadkiego wysiewu
Zawsze na glebach zwięzłych można stosować nawozy fosforowe i potasowe jesienią przed orką, można dzielić na pół, tylko na
słabych glebach wypłukaniu ulega 40 kg K i 3-4 kg P i trzeba je zastosować wiosną pzed wznowieniem wegetacji.
Zasady
Najbardziej plonotwórcza jest dawka przedsiewna 60% dawki. W technologiach z niskim nawożeniem powinna dawka być
jednorazowa.
5 ton jęczmienia
Browarny
Pastewny
Pobiera ok. 95 kg N
pobiera 115 kg N
Źródła pokrycia
70
N mineralny gleby
70
25
N z nawozów
45
40
70-80
Całość przedsiewnie
60% przesiewnie reszta
lub najpóźniej w
w 2 międzywęźlu czyli
krzewieniu
też stosunkowo wcześniej
Niski poziom nawożenia azotem to:
Niska zawartość białka, dużo skrobi
Duży udział albumin i globulin, mały udział glutein i hordein
Niski plon ziarna, niestety!!!
Zwiększenie poziomu nawożenia azotem skutkuje:
Przyrostem plonu ziarna
Zwiększoną zawartością białka w ziarnie
Zwiększonym udziałem frakcji zapasowych białka
Pogorszenie MTN
Nawożenie owsa azotem
:
Najwcześniejsza jest dawka przedsiewna, gdyż decyduje o liczbie pędów produktywnych oraz i liczbie ziaren
Pszenica jara
Nawożenie azotem jest bardzo duże bo to zboże chlebowe 90-110 kg N, 60% przedsiewnie, i co najmniej 1 przed kłoszeniem
Regulacja zachwaszczenia w zbożach jarych:
W zmianowaniach norfolskich – chemia może być zbędna, wystarczy kilkukrotne bronowanie, ale finezyjne we właściwych
fazach. W innym następstwie herbicydy raczej wymagane – szczególnie u jęczmienia, potem pszenicy. W produkcji ziarna
technologicznego chemiczna regulacja zachwaszczenia wpływa korzystnie na cechy fizyczne ziarna. Dobór środków dla
jęczmienia i pszenicy – bardzo duży. Dla owsa znacznie mniejszy, gdyż na część herbicydów reaguje zniżką plonu, szczególnie
przy spóźnionych zabiegach.
Fazy bronowania: piórkowanie, faza 4 liści x 3
W technologiach zboża jare wymagają nawożenia mikroelementowego. Są wrażliwe na niedobór. Potrzebny jest nawóz
miedziowy lub socjalnie znakowane Z.
Choroby zbóż jarych przenoszone wyłącznie przez materiał siewny:
Jęczmień
Owies
- głownia pyląca
- głownia pyląca
- plamistość liści jęczmienia
Zwalcza się te choroby wcześnie w 2 międzywęźlu, gdyż udział liści niskich w kształtowaniu ziarna wynosi 70-80%, a liści
górnych resztę.
Mieszanki międzygatunkowe
Mniejsza zmienność plonu ziarna w latach w stosunku do zasiewów czystych
Lepsze wykorzystanie nawozów i wody w glebie
Mniejsza wrażliwość i wyleganie
Większa konkurencyjność wobec chwastów
Mniejsze porażenie łanu przez choroby i szkodniki
Odmianowe mieszanki trójskładnikowe:
Zróżnicowanie genetycznej odporności na choroby i patogeny, ogranicza występowanie chorób w łanie.
Pozwala to zwiększyć od 3 do 15% plon ziarna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]