wykłady z fizyko-dd, fizykoterapia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wykład z dnia 4.10.2008r.
Czas trwania pojedynczego zabiegu elektrostymulacji mi
ęś
ni nie powinien przekracza
ć
10
minut i powinien by
ć
weryfikowany w trakcie zabiegu na podstawie oceny jako
ś
ci skurczu.
Skurcz powinien by
ć
dostatecznie silny i dotyczy
ć
tylko tych mi
ęś
ni, które s
ą
obj
ę
te
zabiegiem.
O doborze metody elektrostymulacji i doborze prawidłowych parametrów zabiegowych
decyduje ocena elektrodiagnostyczna stanu czynno
ś
ciowego układu nerwowo-mi
ęś
niowego i
r-cji mi
ęś
ni na impulsy pr
ą
du.
Kiedy wyst
ą
pi wyra
ź
ne osłabienie wywołanych odruchów lub, kiedy wyst
ą
pi zjawisko
kurczenia si
ę
mi
ęś
ni działaj
ą
cych antagonistycznie w stosunku do pobudzanych,
ś
wiadczy to
o nieprawidłowym doborze parametrów i techniki wykonywania zabiegu. Nale
Ŝ
y dba
ć
o
wła
ś
ciwe uło
Ŝ
enie leczonej cz
ęś
ci ciała ze wzgl
ę
du na uzyskanie rozlu
ź
nienia eliminuj
ą
cego
opór dla pracy mi
ęś
nia.
… (Berez uci
ą
ł zdj
ę
cie) zastosowanie znajduj
ą
impulsowe pr
ą
dy małej cz
ę
stotliwo
ś
ci
w elektrostymulacji pora
Ŝ
e
ń
spastycznych mi
ę
sni w oparciu o metod
ę
HUFSCHMIDTA,
czyli tak zwanego podwójnego impulsu lub jej modyfikacj
ę
tzw. Tonoliz
ę
.
Metoda ta polega na dwukanałowej stymulacji mi
ę
sni pora
Ŝ
onych kurczowo i ich
antagonistów w celu normalizacji ich napi
ę
cia.
Obie grupy mi
ęś
niowe s
ą
pobudzane impulsami pr
ą
du z dwóch osobnych obwodów z
odpowiednimi opó
ź
nieniami wyst
ą
pienia jednego bod
ź
ca w stosunku do drugiego. Pobudzone
mi
ęś
nie pora
Ŝ
one spastycznie uzyskuj
ą
krótkotrwałe rozlu
ź
nienie, a w tym czasie impulsy w
drugim obwodzie pobudzaj
ą
antagonistyczne mi
ęś
nie osłabione i rozci
ą
gni
ę
te.
Parametry pr
ą
dów impulsowych stosowanych w metodzie HUFSCHMIDTA to:
·
Impuls o przebiegu prostok
ą
tnym
·
Czas trwania waha si
ę
w zakresie 0.2-0.5 ms
·
Czas trwania opó
ź
nia si
ę
w drugim obwodzie w stosunku do obwodu pierwszego
wynosi 100-300ms
Przerwa pomi
ę
dzy pobudzeniami w granicach 1-1.5 s
·
Nat
ęŜ
enie o warto
ś
ci wywołuj
ą
cej intensywny skurcz mi
ęś
ni.
Zabiegi wykonuje si
ę
zwykle, co 2 dzie
ń
a czas ka
Ŝ
dego z nich nie powinien
przekracza
ć
20min. Do stymulacji u
Ŝ
ywa si
ę
małych, płaskich elektrod, które umieszcza si
ę
w
bezpo
ś
rednich punktach ruchowych stymulowanych mi
ęś
ni.
Modyfikacja metody HUFSCHMIDTA okre
ś
lana jako TONOLIZA polega na;
·
Stymulowaniu mi
ęś
nia pora
Ŝ
onego spastycznie krótkim impulsem prostok
ą
tnym lub
trójk
ą
tnym.
Pobudzaniu antagonistów seri
ą
impulsów o obwiedni trapezoidalnej, trójk
ą
tnej lub
sinusoidalnej w trakcie rozlu
ź
nienia mi
ęś
ni pora
Ŝ
onych kurczowo.
Metoda polegaj
ą
ca na stymulacji mi
ęś
ni, które wykazuj
ą
upo
ś
ledzenie lub brak
o
ś
rodkowej kontroli czynno
ś
ci napi
ę
cia w przypadku uszkodzenia górnego neuronu
ruchowego nosi nazw
ę
, elektrostymulacji czynno
ś
ciowej FES/ od angielskiego skrótu
funcional electrical stimulation/.
Wyró
Ŝ
nia si
ę
:
·
Stymulacje czynno
ś
ciowa od
ś
rodkowa w celu bezpo
ś
redniej kontroli skurczu
mi
ęś
ni pora
Ŝ
onych i ruchu wywołanego skurczu.
·
Stymulacj
ę
czynno
ś
ciowa do
ś
rodkow
ą
w celu po
ś
redniego wpływu na stan
czynno
ś
ciowy jednostek motorycznych lub mi
ę
sni/torowanie lub hamowanie/.
Created by M. Góra & M. Wielis
1
·
·
Stosowanie metod elektrostymulacji czynno
ś
ciowej opiera si
ę
na zachowanej zdolno
ś
ci do
skurczu mi
ę
sni szkieletowych oraz zachowanej pobudliwo
ś
ci nerwów ruchowych w
wyniku pobudzania pr
ą
dem impulsowym w przypadkach uszkodzenia górnego neuronu
ruchowego.
Przestrzeganie wymienionych zasad i metod jest niezb
ę
dne do wykonywania
prawidłowych zabiegów w zakresie elektrostymulacji mi
ę
sni i nerwów.
Istnieje kilka odmian elektrostymulacji czynno
ś
ciowej, w której wyró
Ŝ
niamy:
·
Jednokanałowa stymulacj
ę
kontralatern
ą
,
w której impulsy elektryczne
pobudzaj
ą
ce czynno
ść
pora
Ŝ
onej ko
ń
czyny wyzwala ko
ń
czyna zdrowa w
odpowiedniej fazie chodu.
·
Stymulacj
ę
dwukanałow
ą
, dzi
ę
ki której mo
Ŝ
liwe jest stymulowanie 2 nerwów
unerwiaj
ą
cych mi
ę
snie antagonistyczne lub synergiczne
Stymulacj
ę
wielokanałowa, polegaj
ą
c
ą
na odpowiednio zsynchronizowanym
czasie, sekwencyjnym stymulowaniu nerwów, mi
ę
sni lub grup mi
ęś
niowych w
celu odtworzenia...
Przeciwwskazania do stosowania elektrostymulacji czynno
ś
ciowej (FES):
·
·
Zmiany w ko
ś
ciach i stawach
·
Przykurcze
·
Zniekształcenia
·
Stopa płaskoko
ś
lawa
Znaczna niewydolno
ść
stawu biodrowego, kolanowego i skokowego
·
Zmiany w mi
ęś
niach ograniczaj
ą
ce ich zdolno
ść
do skurczu
·
Zmiany w nerwie strzałkowym zmniejszaj
ą
ce jego pobudliwo
ść
na pr
ą
d
elektryczny
·
Konieczno
ść
u
Ŝ
ycia bardzo mocnych impulsów np. u osób otyłych
Zaawansowane zmiany psychiczne
W zakresie pr
ą
dów impulsowych małej cz
ę
stotliwo
ś
ci stosowanych w terapii TENS
zalicza si
ę
:
1.
Impulsowe pr
ą
dy prostok
ą
tne:
·
TENS symetryczny, konwencjonalny ƒ 100Hz
·
·
TENS asymetryczny, BURST ƒ 10-20Hz
TENS wg Melzacka ƒ=10-100Hz
·
Pr
ą
d Träberta ƒ=142Hz
2.
Impulsowe pr
ą
dy trójk
ą
tne:
·
Pr
ą
d impulsowy pikokształtny o ƒ=0,8-8Hz grupowany w salwy ƒ=80Hz
·
HV paczka zło
Ŝ
ona z dwóch impulsów pr
ą
du o kształcie trójk
ą
ta równoramiennego
ƒ=80-100Hz
3.
Impulsowe pr
ą
dy sinusoidalne małej cz
ę
stotliwo
ś
ci wg Bernarda z modyfikacja
izodynami ƒ=50Hz, 100Hz
W terapii TENS pr
ą
d prostok
ą
tny uznany jest za super bod
ź
cowy, bo zgodnie z prawem
Du Bois Reymonda wła
ś
nie szybko
ść
narastania amplitudy impulsów wpływa na poziom
pobudzania tkanki nerwowej i mi
ęś
niowej. Proponowane s
ą
nast
ę
puj
ą
ce sposoby i
techniki wykonywania zabiegów TENS w oparciu o umiejscowienie elektrod:
·
W miejscach wywołuj
ą
cych ból (trigger points)
·
Wzdłu
Ŝ
przebiegu nerwu czuciowego zaopatruj
ą
cego bolesna okolic
ę
·
W punkcie akupuntkurowym
·
Przykr
ę
gosłupowo- w odpowiednich segmentach rogów tylnich i gał
ą
zek
nerwowych
Created by M. Góra & M. Wielis
2
·
·
W miejscach heterotropowych (poza obszarem bólu)
Preferowane cz
ę
stotliwo
ś
ci stosowane w terapii TENS zawieraj
ą
si
ę
w pa
ś
mie 10-150 Hz,
czasu trwania impulsów 20-100ms (impulsy o czasie trwania 200ms ju
Ŝ
wywołuj
ą
skurcze
mi
ę
sni i zwi
ę
kszaj
ą
przykre odczucia okre
ś
lane przez pacjentów jako pieczenie lub palenie).
Pr
ą
dy impulsowe mog
ą
by
ć
aplikowane dwukanałowo, czas zabiegu mo
Ŝ
e wynosi
ć
20minut.
·
Wskazania do zabiegów TENS:
Nerwobóle (np. po przebytym półpa
ś
cu, po przebytych uszkodzeniach nerwów
obwodowych).
·
Bole fantomowe, bóle kikutów
·
Zespoły bólowe w przebiegu dyskopatii
Przeciwwskazania do elektroterapii przeciwbólowej:
·
Choroby skóry
Przerwanie ci
ą
gło
ś
ci skóry
·
Obecno
ść
ciał obcych w tkankach
·
Zaburzenia czucia powierzchownego
·
Stany gor
ą
czkowe
·
Zaburzenia mikrokr
ą
zenia
Liczba zabiegów przypadaj
ą
cych na jedn
ą
seri
ę
zwykle wynosi 6-10, wykonywanych
codziennie lub, co drugi dzie
ń
. W razie braku zadowalaj
ą
cych wyników leczenia albo w celu
utrwalenia uzyskanej poprawy wykonuje si
ę
po 5-10 dniowej przerwie nast
ę
pn
ą
seri
ę
zabiegów. Pełny cykl leczenia sprowadza si
ę
zwykle do 2 lub 3 serii zabiegów.
Dotychczasowe obserwacje kliniczne wskazuj
ą
na du
Ŝą
skuteczno
ść
przez skórnej stymulacji
przeciwbólowej. Rozszerzenie zakresu stosowania TENS wymaga dalszych badan
klinicznych.
R
YSUNKI
Pr
ą
dy diadynamiczne to dwa rytmiczne pr
ą
dy impulsowe pierwotnie generowane z
sinusoidalnego pr
ą
du sieciowego o cz
ę
sto
ś
ci 50 Hz oraz kilka ich kombinacji. Działanie
lecznicze i zastosowanie tych napi
ęć
opisał P.D. Bernard.
Dwa podstawowe rytmy to MF i DF. Obydwa operuj
ą
impulsami o temp=10ms. W
pierwszym cz
ę
sto
ść
impulsów wynosi 50Hz. Impulsy SA przedzielane przerwami trwaj
ą
cymi
równie
Ŝ
10ms. W rytmie DF cz
ę
sto
ść
wynosi 100Hz, a wi
ę
c nie ma miejsca na przerwy.
Impulsy budowane z pr
ą
du sinusoidalnego maj
ą
na wykresie kształt zaokr
ą
glony, a zatem
narastanie napi
ę
cia jest opó
ź
niane. Aby wywoła
ć
nimi skurcze mm. Zdrowych, nale
Ŝ
y
zastosowa
ć
do
ść
du
Ŝ
e napi
ę
cia, cz
ę
sto wi
ę
ksze ni
Ŝ
próg bólu.
Pr
ą
d DF (diphase fixe). Pr
ą
d ten powstaje w wyniku nało
Ŝ
enia na jednopołówkowo
wyprostowany pr
ą
d sinusoidalnie zmienny o cz
ę
stotliwo
ś
ci 50Hz drugiego takiego samego
pr
ą
du przesuni
ę
tego w fazie o 180°. W rezultacie tego uzyskuje si
ę
pr
ą
d impulsowy o
cz
ę
stotliwo
ś
ci 100 Hz, w którym czas trwania impulsu wynosi ok. 10ms.
Pr
ą
d MF (monophase fixe). Jest to jednopołówkowo wyprostowany pr
ą
d sinusoidalnie
zmienny o cz
ę
stotliwo
ś
ci 50Hz oraz czasie trwania impulsów i przerw mi
ę
dzy impulsami
ok.10ms.
Pr
ą
d CP (courant module en courtes periodcs). Pr
ą
d ten powstaje w wyniku okresowej
zmiany pr
ą
dów DF I MF, które płyn
ą
na przemian w czasie 1s.
Pr
ą
d LP (courant module en longues periodes). Pr
ą
d ten uzyskuje si
ę
przez nało
Ŝ
enie
na pr
ą
d MF analogicznego pr
ą
du ondulowanego w amplitudzie I przesuni
ę
tego w fazie o
180°. Czas trwania całego okresy modulacji wraz z przerw
ą
wynosi ok. 10s, a czas przerwy
6s.
Created by M. Góra & M. Wielis
3
·
·
Pr
ą
d RS (rhythme syncope). Jest to przerywany pr
ą
d MF. Czasy przepływu pr
ą
du i
przerwy s
ą
sobie równe i ka
Ŝ
dy z nich trwa 1s.
Pr
ą
d MM (monophase module). Jest to pr
ą
d MF modulowany w amplitudzie.
Obwiednia modulacji odpowiada połówce sinusoidy, czas modulacji oraz czas trwania
przerwy mi
ę
dzy modulacjami wynosi ok.1s.
RYSUNKI
Według Bernarda wszystkim przebiegom impulsowym powinien towarzyszy
ć
pr
ą
d
stały o nat
ęŜ
eniu od 1 do 3 mA. Wielko
ść
nat
ęŜ
enia impulsowego autor nazywał dawk
ą
(dosis), a wielko
ść
nat
ęŜ
enia pr
ą
du stałego podstaw
ą
(basis). Tak, wi
ę
c nat
ęŜ
enie mo
Ŝ
na
zmienia
ć
albo przez regulacj
ę
podstawy albo dawki. Bernard nazwał stref
ę
pomi
ę
dzy progiem
pobudliwo
ś
ci a progiem bólu „zakresem czynno
ś
ciowym”, w którym powinny odbywa
ć
si
ę
zabiegi.
Zakres czynno
ś
ciowy w trakcie zabiegów mo
Ŝ
e si
ę
rozszerza
ć
przez podwy
Ŝ
szanie
progu bólu. Podwy
Ŝ
szanie progu bólu w czasie zabiegu (cz
ę
sto ju
Ŝ
po 30s, trwaj
ą
ce od
kilkunastu minut do kilku godzin) bernard nazwał inhibicj
ą
pierwotn
ą
. Traktujemy j
ą
dzisiaj
jako najwa
Ŝ
niejszy skutek przeciwbólowy. Ponadto zaobserwował podwy
Ŝ
szenie progu bólu
trwaj
ą
ce czasem klika lub kilkana
ś
cie dni, wyst
ę
puj
ą
ce po kilku zabiegach, i nazwał je
inhibicj
ą
wtórn
ą
. S
ą
dził,
Ŝ
e czasem mo
Ŝ
e ona by
ć
szkodliwa. Obecnie uwa
Ŝ
a si
ę
j
ą
za równie
wa
Ŝ
n
ą
jak inhibicja pierwotna. Bernard zauwa
Ŝ
ył,
Ŝ
e zmiany rytmu impulsów w czasie
zabiegu bardziej podwy
Ŝ
szaj
ą
próg bólu ni
Ŝ
utrzymywanie jednakowego rytmu.
Do
ś
wiadczenia nad przyzwyczajaniem si
ę
do bod
ź
ców, czyli nad habituacja, potwierdzaj
ą
to
spostrze
Ŝ
enie.
Ponadto Bernard wprowadził poj
ę
cie, dynamogenii, które miało oznacza
ć
pobudzenie
tkanek i przywracanie im fizjologicznej sprawno
ś
ci. Oparł si
ę
na obserwacji pobudzania
mi
ęś
ni do skurczu. W odniesieniu do mi
ęś
ni miał racj
ę
. Nie dotyczy to jednak w równie
jednoznaczny sposób innych tkanek. Bernard rozró
Ŝ
niał zabiegi lokalne na miejsce
patologicznie zmienione oraz działanie poprzez układ nerwowy na: punkty spustowe
(bólowe), okolice przykr
ę
gosłupowe (działanie segmentarne), zwoje wegetatywne, wzdłu
Ŝ
pni nerwowych, wzdłu
Ŝ
przebiegu du
Ŝ
ych naczy
ń
.
Technika zabiegów diadynamicznych
Pr
ą
du diadynamiczne SA zmienne, lecz jednokierunkowe, tzn.,
Ŝ
e na elektrodach wyst
ę
puj
ą
bieguny dodatni lub ujemny. Ma to t
ę
zalet
ę
,
Ŝ
e wraz z pr
ą
dem diadynamicznym mo
Ŝ
na
podawa
ć
jonoforez
ę
, wzbogacaj
ą
c zabieg. Jednak na skórze pod elektrodami wyst
ę
puj
ą
podra
Ŝ
nienia elektrolityczne. Mo
Ŝ
na je zmniejszy
ć
, zamieniaj
ą
c bieguny w połowie zabiegu.
Stosuje si
ę
nast
ę
puj
ą
ce zalecenia Bernarda:
Û
Nale
Ŝ
y zmienia
ć
rytmy MF i DF, układaj
ą
c je w sekwencje, w tym stosowa
ć
gotowe
sekwencje LP i CP.
Û
Jedna sekwencja powinna trwa
ć
od 0.5 do 3min, cały zabieg od 2 do 10min.
Û
Jako pierwszy nale
Ŝ
y u
Ŝ
y
ć
w sekwencji rytm DF, poniewa
Ŝ
jest odczuwany najłagodniej i
daje najsilniejsza inhibicj
ę
.
Û
Nale
Ŝ
y zmienia
ć
polaryzacj
ę
w połowie zabiegu, oprócz zabiegów na pnie nerwowe, w
których katod
ę
umieszcza si
ę
obwodowo.
Û
Po 3 lub 4 zabiegach powinien wyst
ę
powa
ć
pozytywny skutek, który jest wskazaniem do
ich kontynuacji (do 8 lub 10). W przypadku braku efektu nale
Ŝ
y przerwa
ć
zabiegi na kilka
dni i ponowi
ć
je w zmienionym układzie a
Ŝ
do uzyskania oczekiwanych rezultatów.
Dobór odpowiednich rodzajów pr
ą
dów diadynamicznych oraz kolejno
ść
ich
stosowania s
ą
uwarunkowane rodzajem schorzenia. Istniej
ą
ogólne zasady, zgodnie, z którymi
dobiera si
ę
wła
ś
ciwy rodzaj pr
ą
du diadynamicznego s
ą
one nast
ę
puj
ą
ce:
Created by M. Góra & M. Wielis
4
Û
W celu uzyskania działania przeciwbólowego wykorzystuje si
ę
pr
ą
dy DF, CP, LP
Û
W celu wzmo
Ŝ
enia aktywno
ś
ci naczynioruchowej stosuje si
ę
pr
ą
dy MF i CP,
pami
ę
taj
ą
c jednak,
Ŝ
e w zaburzeniach ukrwienia obwodowego, przebiegaj
ą
cych ze
stanem skurczowym naczy
ń
stosuje si
ę
pr
ą
d DF,
Û
Zmniejszenie napi
ę
cia mi
ęś
niowego uzyskuje si
ę
dzi
ę
ki stosowaniu pr
ą
dów CP i
LP.
Rytmów RS i MM u
Ŝ
ywa si
ę
do elektrostymulacji mi
ęś
ni w zanikach prostych.
Û
Do elektrostymulacji mi
ęś
ni pozostaj
ą
cych w stanie zaniku z niedoczynno
ś
ci, np. po
długotrwałym opatrunku unieruchamiaj
ą
cym, najbardziej odpowiednie SA pr
ą
dy zło
Ŝ
one
z serii impulsów, a mianowicie RS i MM;
Û
W niektórych przypadkach, głównie w leczeniu zespołów bólowych, stosuje si
ę
kolejno
pr
ą
d DF w czasie 2 min, nast
ę
pnie MF w czasie 30s do 1min i wreszcie CP lub LP przez
pozostały czas zabiegu.
WSKAZANIA:
Û
Wszystkie zespoły bólowe w przebiegu choroby zwyrodnieniowo-wytwórczej stawów
kr
ę
gosłupa.
Û
Zespoły bólowe w przebiegu konfliktu dyskowo-korzeniowego.
Û
Zespoły bólowe zwi
ą
zane z zapaleniami okołostawowymi.
Û Ś
wie
Ŝ
e urazy- wszystkie ostre stany
Û
Stany pourazowe-wylew
Û
Nerwobóle (postrzałowe)
PR
Ą
DY IZO-DD:
Poszczególne postacie pr
ą
dów IZO-DD nie ró
Ŝ
ni
ą
si
ę
od pr
ą
dów DD. Ró
Ŝ
nica polega na
zmianie amplitudy MF i DF w czasie przepływu pr
ą
dów CP i LP, które mo
Ŝ
na stosowa
ć
w 3
zakresach czynno
ś
ciowych:
Û
MF > DF stosuje si
ę
w działaniu przeciwbólowym, a tak
Ŝ
e w stanach pourazowych z
obrz
ę
kiem.
Û
MF = DF wpływaj
ą
na podwy
Ŝ
szenie progu czucia. S
ą
stosowane w leczeniu ró
Ŝ
nego
rodzaju zespołów bólowych, nerwobóli, przewlekłych stanach zapalnych i
zwyrodnieniach stawów.
Û
MF < DF stosujemy do leczenia stanów chorobowych przebiegaj
ą
cych ze zwi
ę
kszonym
napi
ę
ciem mm gładkich a tak
Ŝ
e ma działanie przeciwbólowe.
TECHNIKA UKŁADANIA ELEKTROD.
Û
Stosujemy 2 obwody. Uło
Ŝ
enie elektrod jest krzy
Ŝ
owe.
Û
Czasy nie uległy zmianie. Efekt ten uzyskuje si
ę
dzi
ę
ki płynnej regulacji amplitudy pr
ą
du
DF w granicach 0-30%. Umo
Ŝ
liwia to w zale
Ŝ
no
ś
ci od potrzeb wzmaga
ć
działanie pr
ą
du
MF lub DF.
ZESTAWY TERAPEUTYCZNE PR
Ą
DÓW DD I IZO-DD:
Û
Urazy ze zwiotczeniem, rozerwaniem torebki stawowej lub wi
ę
zadeł, nawykowe
zwichni
ę
cia stawów:
o
DF-2min, w celu pokonania oporu skóry i zapocz
ą
tkowanie efektu
przeciwbólowego.
o
CP-3min, ma działanie przekrwienie
o
LP-3min, działanie przeciwbólowe, gimnastyka tkanek.
o
MF-3min, działa obkurczaj
ą
c zwi
ę
ksza napi
ę
cie.
Created by M. Góra & M. Wielis
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]