wyklad 3 wyrazenia niedoslowne, MATERIAŁY - SZKOŁA, LOGIKA
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
JC
WSEZ
w Łodzi
Wykład 3
Treść wykładu
Wyrażenia niedosłowne
1) Przejawy niejednoznaczności
2) Rodzaje wyrażeń niedosłownych
1
JC
WSEZ
w Łodzi
Wyrażenia niedosłowne
Do cech odróżniających języki naturalne od innych
systemów, np. systemów komunikacyjnych zwierząt,
systemów znaków drogowych, systemów symboli
religijnej, oprócz
samozwrotności
, należy zliczyć także
niejednoznaczność.
Przejawy niejednoznaczności w języku naturalnym
Polisemia
polega na tym, że ten sam wyraz posiada więcej
niż jedno znaczenie.
Przykład.
Zamek, szkoła.
Zazwyczaj z kontekstu wiadomo, w którym ze znaczeń
wyrażenie zostało użyte.
Od polisemii odróżnia się tzw.
homonimię
. Dwa wyrazy są
homonimami, gdy są zupełnie różnymi wyrazami (tj. o
różnej etymologii), które są od siebie nieodróżnialne.
2
JC
WSEZ
w Łodzi
Przykład.
Słowo
ranny
(rozumiane jako
zraniony
oraz jako
o
poranku
), piłka (do metalu i do gry).
Niekiedy występuje również homonimia częściowa, np.
pierze.
W języku polskim częściej od homonimii występuje
homofonia
, a zwłaszcza homofonia częściowa, np. może i
morze, lód i lud (wyrazy wymawia się w taki sam sposób,
lecz pisze odmiennie.)
W języku naturalnym występują tzw.
wyrażenia
okazjonalne
oraz
niejednoznaczność gramatyczna
.
Wyrażenia okazjonalne
nie posiadają stałego odniesienia
poza kontekstem, w którym zostały użyte, np. ja, ty, on, tu,
teraz, dzisiaj, wczoraj, tam, itp. Okazjonalne mogą być
również konstrukcje gramatyczne, np. czas teraźniejszy.
Przykład.
Tutaj jest ciepło
. (Zdanie wypowiedziane w pomieszczeniu,
w którym temperatura wynosi 25°C ma inną wartość
logiczną, aniżeli wypowiedziane w 30-sto stopniowym
mrozie.)
3
JC
WSEZ
w Łodzi
Z
niejednoznacznością gramatyczną
mamy do czynienia,
gdy wszystkie wyrazy w zdaniu zostały użyte w sposób
jednoznacznie, lecz sama konstrukcja zdania jest
niejednoznaczna.
Od niejednoznaczności gramatycznej należy odróżnić, tzw.
błąd amfibologii
, który polega na błędnej konstrukcji
składniowej zdania, powodującej jego wieloznaczność.
Przykład.
Wygnał psa, który był agresywny, z powodu z powodu złej
sytuacji materialnej.
Wyrażenia niedosłowne
Do wyrażeń niedosłownych zalicza się:
1)
metaforę
–figura retoryczna polegającą na wykorzystywaniu nazwy
jednej rzeczy do oznaczania innej rzeczy, podobnej pod
pewnym względem do tej pierwszej.
Przykład.
Zwrot
wielkomiejska dżungla.
4
JC
WSEZ
w Łodzi
2)
metonimię
(inaczej
zamiennia
)
–figura retoryczna polegającą na wykorzystywaniu nazwy
jednej rzeczy do oznaczania innej „przyległej” rzeczy (tj.
pozostającej z pierwszą w „bliskiej” relacji). Wówczas
nazwa odnoszona do drugiej rzeczy posiada znaczenie
niedosłowne.
Przykłady.
Czajnik się ugotował.
Wypił całą butelkę.
Wypalił całą paczkę.
Bagdad utrudniał pracę inspektorom ONZ .
Warszawa mówi „nie” .
Oficjalne stanowisko Watykanu.
Ostatnia ławka znowu przeszkadza.
Mickiewicz leży na półce.
3)
synekdochę
–figura stylistyczna polegająca na określeniu całości przez
część (łac.
pars pro toto
), części przez całość, rodzaju
przez gatunek, gatunku przez rodzaj lub przedmiotu
przez materiał, z którego jest wykonany
Przykłady.
Wygrała Polska
zamiast
wygrała drużyna polska
.
Młode stworzenie
zamiast
młoda dziewczyna
.
Płótno historyczne
zamiast
obraz o tematyce historycznej
.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]