wyklad 16, historia mysli ekonomicznej - wyklady
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
5.3 Szkoła loza
ń
ska
1
5.3.1 Koncepcja nauki ekonomicznej Walrasa
Twórcą szkoły Lozańskiej był Leon Walras
2
. UwaŜał on, Ŝe całą
ekonomi
ę moŜna
podzieli
ć na:
1) ekonomię czystą,
2) ekonomię stosowaną,
3) ekonomię społeczną.
Ad 1) Jest to nauka o wymienialności dóbr. Do tej sfery naleŜy włączyć takŜe produkcję, poniewaŜ
jest to wymiana pomiędzy róŜnymi czynnikami produkcji, czy teŜ wymiana usług czynników produkcji.
Ad 2) Jest to teoria polityki gospodarczej.
Ad 3) Jest to socjologia Ŝycia gospodarczego, którą zajmował się na przykład Marks.
Za główny dział ekonomii uwaŜał Walras
ekonomi
ę
czyst
ą. Jest ona w zasadzie działem
matematyki stosowanej, w której podstawowym problemem jest określenie cen równowagi mikro-
i makroekonomicznej w warunkach konkurencji doskonałej. Jest to problem, który powinien zostać
rozwiązany metodami matematycznymi. Teoria ekonomii powinna uwolnić się od problemów
praktycznych, w tym problemów społecznych i stać się nauka ścisłą, zbliŜoną w szczególności do
nauk przyrodniczych.
5.3.2 Teoria równowagi ogólnej
.
Walras formułuje 3 wyjściowe załoŜenia metodologiczne:
1)
Rzadko
ść
dobra
. Walras nadaje mu znacznie mniej subiektywny sens niŜ szkoła austriacka.
UwaŜa, Ŝe rzadkość ma sens numeryczny, to znaczy, Ŝe pewne dobra znajdują się liczbowo
w ograniczonej ilości w stosunku do potrzeb. Punktem wyjścia rozwaŜań ekonomicznych jest
rzadkość dóbr produkcyjnych a następnie konsumpcyjnych. Zakłada się, Ŝe w stanie równowagi
ilości dóbr produkcyjnych jest stała. Rozszerzając zagadnienie względności pojęcia rzadkości,
czy teŜ uŜyteczności, wskazuje on na dwa fakty:
a) rzadkość jest pochodną całkowitej uŜyteczności względem ilości,
b) tylko dla jednostki pojęcie rzadkości moŜe być wielkością bezwzględną, natomiast
obiektywizacja pojęcia rzadkości jest moŜliwa przy odniesieniu do rzadkości innych dóbr.
Rzadkość istnieje bowiem jako relacja do innych dóbr, tak jak cena istnieje tylko jako relacja
do innych cen ( była to pośrednia krytyka teorii wartości opartej na pracy, w szczególności
w wydaniu Marksa). W całej gospodarce relacje cen muszą odpowiadać relacjom rzadkości
dóbr.
2) ZałoŜenie o
współzale
Ŝ
no
ś
ci
wszystkich zjawisk gospodarczych. Jeśli załoŜymy, Ŝe na rynku
kaŜda kategoria jest zaleŜna od innych wielkości ekonomicznych i jeśli moŜemy opisać:
1
Wykład oparto na B.Fiedor,
Materiały do wykładów z historii my
ś
li ekonomicznej,
Wrocław AE 2003,
(maszynopis), Z.Jakubczyk,
Materiały do
ć
wicze
ń
z historii my
ś
li ekonomicznej.
Wrocław AE 2003, (maszynopis).
2
Marie-Esprit-Léon Walras. Urodził się 16 grudnia 1834 roku w Évreux we Francji, zmarł 5 stycznia 1910
w Clarens koło Montreux w Szwajcarii. Określany przez J.Schumpetera jako największy ze wszystkich
ekonomistów. Jego główne dzieło stanowią publikowane w częściach w okresie 1874 – 1877
Elementy ekonomii
czystej.
dr inŜ. Zbigniew Jakubczyk
1
Historia myśli ekonomicznej
a) technologię produkcji,
b) funkcje popytu i preferencji,
c) funkcję podaŜy czynników produkcji,
to ekonomista moŜe przy pomocy pewnego systemu równań odtworzyć teoretycznie stan
optymalny gospodarki. Inaczej mówiąc moŜe określić taki poziom cen dóbr i czynników produkcji,
przy którym ma miejsce pełne wykorzystanie czynników produkcji i w skali makroekonomicznej
osiąga się maksymalną uŜyteczność.
Jeśli znamy zasoby czynników produkcji, to dane są równieŜ proporcje optymalnego ich
zastosowania. Ekonomia ma za zadanie odtworzyć te proporcje.
Walras przypisywał teorii równowagi ogólnej duŜe znaczenie. W szczególności dotyczyłoby to
gospodarki socjalistycznej. Jego błędem było to, Ŝe zapominał o motywacjach jednostek. Bez
proefektywnościowych bodźców wydajność jednostkowa jest znacznie niŜsza od optymalnej.
3) ZałoŜenie o
konkurencji doskonałej
. W praktyce kształtowanie się cen równowagi, zwłaszcza
w ujęciu makroekonomicznym jest moŜliwe w warunkach konkurencji doskonałej, gdyŜ w tym
przypadku moŜliwe jest równowaŜenie popytu i podaŜy na poszczególnych rynkach. To
załoŜenie przybiera postać procesu licytacji – kaŜda cena wywołuje proces przystosowawczy
podaŜy i popytu i przy kaŜdej cenie moŜliwa jest równowaga. JednakŜe Walras nie zauwaŜał,
Ŝe w ten sposób moŜemy wyobrazić kształtowanie się cen co najwyŜej na giełdach towarowych,
gdzie handluje się określonymi ilościami dóbr. W gospodarce w ujęciu makroekonomicznym
przedsiębiorstwa mogą dostosowywać wielkość popytu do produkcji
ex post
. Jest to proces
odbywający się w czasie – proces konkurencji odbywający się na zasadzie licytacji prowadzi do
szybkich zmian.
Praktycznie wszystkie teorie równowagi ogólnej są oparte na załoŜeniu o konkurencji doskonałej.
MoŜna zatem dokonać
klasyfikacji
tych
rynków
na których ma być zachowana równowaga,
a następnie określić, kto kształtuje popyt i podaŜ na tych rynkach. Klasyfikacja jest typowa dla
wszystkich teorii równowagi ogólnej.
Tab.1.
Równowaga na rynkach w uj
ę
ciu teorii równowagi ogólnej L.Walrasa
Rodzaj rynku
Kto kształtuje podaŜ
Kto kształtuje popyt
Rynek dóbr konsumpcyjnych
Przedsiębiorcy
Konsumenci, przedsiębiorcy
i właściciele czynników
produkcji
Rynek czynników produkcji
Właściciele czynników
produkcji
Przedsiębiorcy
Rynek usług produkcyjnych
Przedsiębiorcy
Przedsiębiorcy
Źródło: B.Fiedor,
Materiały do wykładów z historii my
ś
li ekonomicznej,
Wrocław AE 2003, (masz.), s.43.
W tej klasyfikacji
przedsi
ę
biorca
rozumiany jest jako menedŜer, kapitalista i właściciel czynników
produkcji. Kapitalistą moŜe być tez robotnik, bo ma kapitał pracy.
Walras wyróŜnia następujące warunki osiągnięcia równowagi ogólnej:
dr inŜ. Zbigniew Jakubczyk
2
Historia myśli ekonomicznej
1) Wyrównywanie się efektywnej podaŜy i popytu na rynku czynników produkcji.
2) Wyrównywanie się efektywnej podaŜy i popytu na rynku dóbr konsumpcyjnych (wszelkich
produktów)
3) Cena sprzedaŜy produktów musi równać się w równowadze kosztom produkcji wyraŜonym
w cenach usług czynników produkcji. Jest to swoisty łącznik pomiędzy warunkiem pierwszym
a drugim, gdyŜ koszty produkcji zaleŜą od cen czynników produkcji, a te z kolei zaleŜą od cen
dóbr konsumpcyjnych, determinowanych popytem oraz rzadkością
Koncepcja jest znacznym postępem wobec koncepcji szkoły austriackiej, gdyŜ relacje cen są
określone zarówno relacjami rzadkości, jak i relacjami kosztów produkcji. Wszystkie związki pomiędzy
kategoriami ekonomicznymi mają charakter funkcjonalny i dwustronny. Nie moŜemy więc powiedzieć
Ŝe:
1) Ceny czynników produkcji wynikają z określonych cen produktów finalnych,
2) Ceny dóbr finalnych wynikają z określonej wysokości cen czynników produkcji czyli kosztów
produkcji.
Walras przedstawia następujący
system równa
ń
równowagi ogólnej
.
Na rynku dóbr konsumpcyjnych wychodzi on od twierdzenia, Ŝe jeśli popyt jest funkcją ceny
i podaŜ jest funkcją ceny, to musi takŜe istnieć zaleŜność funkcjonalna pomiędzy podaŜą a popytem
przy kaŜdej wysokości ceny.
i
– ilość dóbr konsumpcyjnych
i
= 1,2,…n.
d
i
– popyt na
i
– te dobro konsumpcyjne,
s
i
– podaŜ
i
– tego dobra konsumpcyjnego.
d
i
=
s
i
niezaleŜnie od wysokości ceny dla kaŜdego
i
. Cena kaŜdego dobra zaleŜna jest od ceny
wszystkich innych dóbr.
Analogiczna sytuacja występuje w przypadku podaŜy:
p
i
– cena dobra
i –
tego.
Równanie równowagi na rynku dóbr konsumpcyjnych przyjmuje postać:
d
i
(p
i
)
=
s
i
(p
i
)
(1)
albo w formie rozwiniętej:
d
i
(p
1
,p
2
,…p
n
)
=
s
i
(p
1
,p
2
,…p
n
)
(2)
W dotychczasowym rozumowaniu nie brano pod uwagę, Ŝe ceny dóbr produkcyjnych muszą
oddziaływać na ceny dóbr konsumpcyjnych. Popyt i podaŜ danego dobra konsumpcyjnego zaleŜą
równieŜ od cen wszystkich dóbr produkcyjnych.
ZałóŜmy, Ŝe znamy listę wszystkich dóbr produkcyjnych i proporcje podziału ogólnego zasobu dóbr
produkcyjnych między poszczególne dobra konsumpcyjne. Znamy zatem dla wszystkich dóbr
konsumpcyjnych współczynniki technologiczne produkcji typu
a
ij
oznaczające udział
j
– tego dobra
produkcyjnego przy wytwarzaniu
i
– tego dobra konsumpcyjnego.
Ilość dóbr produkcyjnych
j
= 1, 2, …m.
W tej sytuacji naleŜy określić ilość niewiadomych i poszukać równań.
dr inŜ. Zbigniew Jakubczyk
3
Historia myśli ekonomicznej
d
i
- m niewiadomych,
p
i
-
m niewiadomych,
r
i
– ceny poszczególnych czynników produkcji – n niewiadomych,
s
j
– n niewiadomych.
Ostatecznie otrzymujemy 2n + 2m niewiadomych. Liczba ta moŜe być zmniejszona o jedną, jeśli za
jeden przyjmiemy swoisty pieniądz, którego wartość (cena) jest równa 1. Jest to względna miara
wartości (
numeraire)
.
NaleŜy znaleźć 2m + 2n równań.
d
i
= d
i
(p
1
, p
2
, …p
m
, r
1
,r
2
, …r
n
)
(3)
Równanie to oznacza, Ŝe popyt jest funkcją cen wszystkich dóbr.
r
ij
=s
i
(p
1
,p
2
,…p
n
, r
1
,r
2
,…r
n
)
(4)
PodaŜ kaŜdego czynnika teŜ będzie funkcją wszystkich cen.
Równań typu 3 będzie
m
, a typu 4 będzie
n
.
m
∑
=1
a
ij
r
p
i
=
(5)
j
j
Tych równań będzie
m
.
Ostatnią grupą równań jest funkcja podaŜy czynników produkcji. Tych równań będzie
n
n
∑
=1
a
j
d
s
i
=
(6)
j
j
MoŜemy uznać, Ŝe ten układ równań w sposób jednoznaczny pozwala określić optymalne ceny
i ilości dóbr produkcyjnych oraz konsumpcyjnych. Od strony kosztów wytwarzania globalna podaŜ
wyniesie:
n
∑
=1
s
j
r
S =
(7)
j
j
Globalny popyt natomiast:
m
D =
∑
=
d
i
p
(8)
i
i
1
Ostatecznie równanie równowagi ogólne przyjmuje postać:
n
m
∑
=1
=
∑
=
s
j
r
d
i
p
D = S =
(9)
j
i
j
i
1
dr inŜ. Zbigniew Jakubczyk
4
Historia myśli ekonomicznej
W gospodarce w stanie równowagi suma kosztów produkcji musi ściśle odpowiadać sumie cen
rynkowych oferowanych produktów.
Walras jest pierwszym ekonomistą, który ujmuje w postaci logicznego, zamkniętego układu ideę
współzaleŜności wszystkich zjawisk gospodarczych. Teoria równowagi ogólnej Walrasa miała na celu
przede wszystkim uzyskanie formalnej zgodności układu, natomiast w niewielkim stopniu zwrócił on
uwagę na
wewn
ę
trzne warunki
zachodzenia równowagi. Chodzi tutaj głównie o:
1) stan konkurencji doskonałej,
2) model konkurencji oparty na licytacji. Oznacza to pominięcie straty czasu i procesu niepewności
producenta,
3) system równowagi ogólnej ma ściśle statyczny charakter w dwojakim sensie:
a) ilość czynników produkcji jest stała,
b) nie zmienia się technologia produkcji.
Walras zakłada, Ŝe zasoby czynników produkcji są niezmienne oraz usługi produkcyjne
świadczone przez te czynniki mogą dostosowywać się do kaŜdego popytu zgłaszanego na nie
w związku z produkcją dóbr finalnych. Usługi produkcyjne nie są w tym ujęciu rzadkie a ich cena
wynosi
0
.
Funkcjonowanie modelu
Walrasa jest następujące. ZałóŜmy, Ŝe wszystkie rynki, poza rynkiem
rowerów znajdują się w równowadze. Zgodnie z modelem zmieniamy cenę na rynku rowerów tak, aby
wyeliminować nadwyŜkę bądź niedobór popytu. Musi to spowodować zakłócenia przynajmniej na
jeszcze jednym rynku, gdyŜ warunki równowagi na pozostałych rynkach zostały określone
w odniesieniu do wyjściowej, niezrównowaŜonej ceny rowerów. Wywoła to działania dostosowawcze
na pozostałych rynkach, tak Ŝe ostatecznie ukształtuje się równowaga wielorynkowa.
Model Walrasa jest zbudowany na bardzo wysokim poziomie abstrakcji. Autor nie podjął Ŝadnej
próby jego empirycznej weryfikacji. Wydaje się, Ŝe w załoŜeniach modelu odrzucano juŜ moŜliwości
aplikacyjne. Trudność weryfikacji modelu stała się przedmiotem krytyki całej teorii równowagi ogólnej
w nowoczesnym okresie rozwoju ekonomii.
Koncepcja równowagi ogólnej odegrała istotna rolę w międzywojennej dyskusji nad racjonalnością
gospodarki socjalistycznej (spór: Mises – Lange – Hayek). Zdaniem Langego, socjalizm jest moŜliwy
z teoretycznego punktu widzenia, przy załoŜeniu, Ŝe kierownicy zakładów pracy ustalaliby ceny na
podstawie kosztów marginalnych, zaś centralny planista działałby jak licytator z modelu Walrasa,
sprowadzając ceny rynkowe do poziomu cen równowagi.
5.3.3 Teoria podziału jako teoria produkcyjno
ś
ci
Walras w odróŜnieniu od szkoły austriackiej uwaŜa Ŝe związek pomiędzy cenami dóbr
konsumpcyjnych a kosztami produkcji nie ma jednoznacznego charakteru. Nie moŜna jednoznacznie
ocenić czy:
1) ceny dóbr produkcyjnych decydują o cenach produktów finalnych,
2) ceny dóbr finalnych determinują ceny dóbr produkcyjnych, a więc i wynagrodzenie właściwych
czynników produkcji.
dr inŜ. Zbigniew Jakubczyk
5
Historia myśli ekonomicznej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]