zarzadzanie opracowania sum uek-notatek.pl-Notatek.pl, STUDIA, UEK, FINANSE
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Część I. Teoretyczne i metodologiczne podstawy zarządzania
1. Wprowadzenie do nauki zarzÄ…dzania
a) geneza naukowego zarzÄ…dzania
Geneza naukowego zarządzania sięga przełomu wieków XIX i XX Znaczny wzrost
wydajności pracy, osiągnięty dzięki stosowaniu naukowych zasad zarządzania, przyczynił się
do wielkiego zainteresowania nową dziedziną wiedzy. Jej rozwojem zainteresowany był
szybko rosnący przemysł, korzystający z rozwiązań lansowanych przez takich klasyków
nauki zarzÄ…dzania, jak F.W. Taylor, H.L. Gantt czy H. Fayol. Opracowane przez nich zasady,
opierające się na podziale i daleko posuniętej specjalizacji pracy, uważane były za
uniwersalne prawa naukowego zarzÄ…dzania. Zastosowanie ich w dowolnej organizacji
powinno, zdaniem autorów, przyczynić się do wzrostu wydajności pracy czy ogólniej
-podniesienia efektywności działania organizacji. Sukces, jaki osiągnęły te koncepcje
wykorzystane w praktyce przedsiębiorstw na początku wieku XX (najbardziej znany jest
przykład zastosowania ich przez H. Forda w zakładach w Detroit), spowodował
wyodrębnienie i ukonstytuowanie się samodzielnej dyscypliny: nauki organizacji i
zarządzania. Warto podkreślić, że nowo powstała dziedzina wiedzy spełniała klasyczne
wymogi, aby zakwalifikować ją do dyscyplin naukowych. Miała własny, odrębny przedmiot
badania – organizacje oraz specyficzną metodę. Procesy pracy poddawane były rozłożeniu na
składowe, aż do ruchów roboczych, potem analizie, a następnie ponownej agregacji z
wykorzystaniem zasad podziału pracy. Zmodyfikowane procedury operacji często wspierane
były nowo zaprojektowanymi narzędziami pracy. Metoda ta uważana była za uniwersalną, a
efektem jej zastosowania był wzrost efektywności działania organizacji, co potwierdzały
liczne obserwacje empiryczne poczynione w przedsiębiorstwach przemysłowych na początku
XX w. Sytuacja taka zbliżała naukę o zarządzaniu do innych dyscyplin, których celem jest
odkrywanie uniwersalnych prawidłowości, tzw. praw naukowych w przyrodzie nieożywionej
(jak fizyka, chemia) oraz ożywionej (np. biologia czy ekonomia klasyczna). Można by
zaryzykować stwierdzenie, że nauka organizacji i zarządzania na początku XX w. była bliska
osiągnięcia paradygmatu.
Jednak już w dobie największych sukcesów naukowego zarządzania pojawiły się pierwsze
problemy, niezgodności pomiędzy teorią a praktyką. Głośna seria eksperymentów
przeprowadzonych w latach dwudziestych XX w. w Hawthorne, w zakładach Western
Electric Company zwróciła uwagę baczy na inne, nie tylko organizacyjne i fizyczne, czynniki
wpływające na wydajność pracy. Zaobserwowano wpływ obserwatora na wynik
eksperymentu. Pracownicy poddani jedynie obserwacji, bez zmian warunków fizycznych ani
organizacji procesów pracy, zwiększali swoją wydajność. Nie dało się tego wytłumaczyć w
świetle klasycznych teorii, dlatego spowodowało to powstanie szkoły zachowań w nauce
organizacji i zarzÄ…dzania. W ekonomii zjawiskiem tym zajÄ…Å‚ siÄ™ H. Leibenstain, opracowujÄ…c
teoriÄ™ mikro-mikro.
Do falsyfikacji skuteczności naukowej metody zarządzania przyczyniły się również badania
przeprowadzone w zakładach Ford Motor Company. Odnotowano w nich znaczny poziom
niezadowolenia pracowników z warunków pracy na stanowiskach przy taśmie, czyli z
monotonii pracy wywołującej znużenie i otępienie psychiczne. Prowadziło to do ogromnej
fluktuacji zatrudnienia, która w roku 1913 wyniosła 380%. Utrzymanie w ruchu taśmy
produkcyjnej wymagało w tych warunkach zatrudnienia dziesięciokrotnie większej liczby
pracowników niż wynikałoby to z wymogów technologicznych [Stoner, Freeman, Gilbert
2001, s. 42]. Ponadto wyniki badań nauk społecznych wzbogaciły zakres czynników, które
należy brać pod uwagę w teorii zarządzania. Przykładowo teoria podejmowania decyzji przez
jednostkę ludzką zaczęła uwzględniać czynniki irracjonalne, inteligencję emocjonalną; pod
1
uwagę zaczęto brać aspekty kulturowe powodujące odmienne postrzeganie i wartościowanie
rzeczywistości itd. Spostrzeżenia takie podważyły uniwersalność zasad, jakie postulowali w
teorii klasycy zarzÄ…dzania.
b) szkoły i klasycy naukowego zarządzania
peszko 7 – 17
c) organizacja, zarzÄ…dzanie, funkcje zarzÄ…dzania
Organizacja
- uporzÄ…dkowanie) to celowa
która funkcjonuje według
pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą - by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji
jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz
(dopasowanie, wspomaganie działań
innych).
Według
organizacja to Takie współdziałanie części, które przyczynia się do
powodzenia całości.
Najważniejsze aspekty organizacji
·
władza
·
·
Na poczÄ…tku
pojawiła się forma
organizacji biurokratycznej
(
-
klasyczny model organizacji, który zmienia się dopiero dziś.
Cechy organizacji biurokratycznej
·
hierarchiczność (szczebel niższy podlega wyższemu, a najwyższy ma władzę nad
wszystkimi)
·
podział czynności według określonych pionów
·
umożliwia kooperację
·
specyficzny przepływ informacji - sformalizowany, regulowany - sztywny, służbowy
charakter (każdy informuje swojego bezpośredniego przełożonego)
·
informacja przebiega głównie pionowo (z dołu do góry), rzadko poziomo (wtedy
nieformalna)
·
osoby na niższych szczeblach selekcjonują informacje tak, aby przedstawić je w
formie dla siebie najkorzystniejszej (informacja przekazywana pionowo jest
zmieniona, zafałszowana)
·
często osoby na średnim szczeblu nie przekazują informacji w dół, aby uniknąć
dodatkowych trudności lub zatrzymują informacje tylko dla siebie, bo informacja to
władza
·
nieformalne struktury informacyjne (ang. grape-wine) różnią się od formalnych
·
istniejÄ… nieformalni
·
kooperacja jest ograniczona do oddzielonych struktur; zadanie jest rozkładane na
elementy do wykonania, następnie zostaje scalone; poszczególni członkowie nie
·
wiedzą o funkcjonowaniu i celu całości (co obniża
Współczesne zmiany w organizacji
·
spłaszczenie struktury organizacji, nacisk na współpracę w poziomie
·
- redukcja zbędnych struktur,
funkcji
2
 · struktury
(zarówno podział pionowy - funkcyjny, jak i podział poziomy
na grupy zadaniowe)
· zespoły projektowe (powołane na czas pracy nad zadaniem, a następnie
rozwiÄ…zywane)
·
· organizacje ponadkulturowe (typowe dla
)
Współczesne formy organizacji
·
·
·
- wspólnoty religijne
·
- organizacje gospodarcze
·
-
·
Non-profit -
·
- np.
Misja, wizja i cele organizacji
MisjÄ… organizacji
jest powód jej istnienia, wyróżniający ją od wszystkich innych.
można opisać w kategoriach
i
i
Misję organizacji przekłada
się na zadania, które musi wykonać organizacja, by zrealizować cel. Definiowanie misji
organizacji jest głównym krokiem w formułowaniu celów.
Wizja organizacji
to ogólny lub szczegółowy obraz przyszłości organizacji, uwzględniający
zwykle maksymalnie pięć elementów:
·
Domena działalności
- podstawowy obszar specjalizacji działalności,
·
Odpowiedzialność
- (
responsibility
lub
responsiveness
) - wartości realizowane na
rzecz interesariuszy,
·
Standardy sukcesu
- mierniki długookresowego powodzenia,
·
Kluczowe kompetencje
- umiejętności i technologie służące sukcesowi,
·
Organizacja
, rozumiana na poziomie wizji jako podstawowe zasady systemu
kadrowego i hierarchii.
Cele organizacji
wyznaczają jej główny kierunek działania, z uwzględnieniem
organizacji (miejsce w społeczeństwie, ogólnie określona działalność, którą może wykonywać
wśród innych organizacji tego typu), misję (patrz wyżej) i zadania. Formułowanie celów
organizacji jest etapem w procesie
Pojęcie celu jest związane z pojęciem
Czasem organizacja ustanawia cele przed
opracowaniem strategii służącej ich osiąganiu, a czasem cele są ustalane ze względu na
istniejącą już strategię. Otoczenie wpływa na strategię (i vice versa), ta z kolei wpływa na cele
(a one na strategię), a cele wpływają na działania (a działania na cele).
3
·
Cele oficjalne
- są zwykle niewyraźne i ogólne; można je znaleźć w statutach
publicznych oświadczeniach dyrektorów i rzeczników prasowych… Są one wyrażane
w możliwie najogólniejszy sposób, ponieważ muszą one stanowić centrum uwagi
wspólne dla wszystkich jednostek organizacyjnych. Mają także informować i
zachęcać strony zainteresowane do przywiązania do organizacji i nadania jej
społecznego
.
·
Cele operacyjne
- to te, do których dąży się za pośrednictwem rzeczywistych
programów działań i procedur. Określają one kierunek działań wymagany od
poszczególnych jednostek organizacyjnych i osób. Mogą one służyć także jako
kryteria oceny wydajności. Cele oficjalne stanowią ramy służące opracowywaniu
celów operacyjnych; wpływają więc na działanie organizacji.
Ewolucja teorii organizacji (metafory organizacji)
·
Organizacja jako
- organizacja biurokratyczna
·
Organizacja jako
o
zaspokajanie
o
system otwarty - wpływ otoczenia na organizację i odwrotnie
o
- samoregulacja, zdolność utrzymywania wewnętrznej stabilności
o
ujemna - przezwyciężanie tendencji do upadku
·
Organizacje jako
o
przetwarzanie informacji
o
podejmowanie określonych decyzji
·
Organizacja jako
·
Organizacja jako
polityczny
·
Organizacja jako przepływ i transformacja
·
Organizacja jako narzędzie dominacji
ZarzÄ…dzanie
Od poczÄ…tku
odkąd zarządzanie próbowano oprzeć na naukowych podstawach, aż
do
zarządzanie pojmowane było jako działanie kierownicze, obejmujące
następujące sekwencje postępowania:
i
nazywane
Klasyczne funkcje
zarządzania wyróżnił pierwszy "klasyk" zarządzania
Jednakże
zarządzania zmienił się od tego czasu radykalnie, więc warto powrócić do starszej, bardziej
ogólnej definicji: zarządzanie to sztuka bądź praktyka rozumnego stosowania środków dla
osiągnięcia wyznaczonych celów.
Inne definicje zarzÄ…dzania:
4
·
Zarządzanie jest sztuką osiągania zamierzonych rezultatów przez innych ludzi,
zarzÄ…dzajÄ…cy (
osiÄ…gajÄ… cele
poprzez organizowanie
innych, a nie przez wykonywanie zadań osobiście.
·
Zarządzanie to działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu
ich realizacji w organizacjach podległych zarządzającemu, na podstawie własności
lub dyspozycji nimi (wg Gilińskiego).
·
Zarządzanie to działanie polegające na dysponowaniu
(wg prof. T.
Pszczółkowskiego).
·
Zarządzanie to zestaw działań
skierowanych na zasoby organizacji (
wykorzystywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji. (wg Griffina).
W odniesieniu do organizacji gospodarczych zamiast słowa zarządzanie używa się czasem
terminu
administracja biznesu
(
Business Administration
). Zadanie administracji
biznesu ujmuje krótkie określenie: "Administracja biznesu ma zapewnić, aby zostało zrobione
to, co ma być zrobione". Administracja biznesu jest dyscypliną akademicką, a szereg
uniwersytetów i szkół biznesu nadaje stopień magistra z tej dyscypliny (
Master of Business
Administration
, w skrócie MBA).
Przedmiot zarzÄ…dzania
Podmiot zarządzający nie zawsze jest tym, który wyznacza cele. Przykładem takiej sytuacji
może być organizacja wojskowa, która ma do spełnienia określoną misję, ale ani ona sama,
ani jej dowódcy (podmioty zarządzające) nie formułują tej misji. Formułują natomiast zadania
(co jest do zrobienia) oraz określają wartości docelowe (
targets
), czyli wyniki, jakie
należy osiągnąć. Przykład ten pokazuje, że
jest środkiem osiągania celów, a więc
jest przedmiotem zarządzania. Inne typowe przedmioty zarządzania mające tożsamość to
grupa ludzi, jednostka. Zazwyczaj wypełniają one klasyczne funkcje
zarządzania, więc - pomijając wyjątki - powiemy, że przedmiot zarządzania mający
jest na ogół podmiotem zarządzania. Z wyjątkiem szczególnych przypadków, jak
np. zarządzanie osobistym budżetem przez pojedynczą osobę albo prowadzenie
w pełni samowystarczalnego, osiąganie zamierzonych wyników zależy częściowo od
działania innych podmiotów. Zatem zarządzanie obejmuje także relacje (związki) podmiotu z
otoczeniem. Każdy podmiot w swym działaniu wykorzystuje zasoby. Zasoby są przedmiotem
zarządzania. Do najważniejszych należą zasoby ludzkie (siła robocza i jej kwalifikacje),
zasoby finansowe, aktywa materialne (środki trwałe) i czas. Ostatnio coraz większego
znaczenia w działaniu
nabierajÄ… zasoby
oraz zasoby
niematerialne (np. licencje, prawa autorskie), wiedza i relacje z otoczeniem społeczno-
gospodarczym zaliczane do zasobów
(
intangibles
,
intangible
capital
). Zatem w zarządzaniu zasobami wyróżniamy najczęściej:
·
·
·
·
·
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]