wykłady socjologia kultury, UAM Pedagogika, IV rok, Socjologia kultury
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->prof. dr hab. Tomasz GmerekSOCJOLOGIA KULTURY18.02.2013.1. Cultura:Miała swój początek od Cycerona. Użył on tego słowa do określenia kultury umysłu;culturyanimi– uprawa umysłu.Początkowo termin kultura wiązał się z uprawą ziemi –cultura agri.Począwszy od Cyceronatermin ten zaczęto wiązać z wszelką ludzką czynnością, mającą na celu pielęgnowaniekształcenia.W starożytnej Grecji używano odpowiednikapelomai– określenie to dotyczyło wysiłkuwewnętrznego, przekształcenie ludzkiego myślenia.Oprócz tego odpowiednikiem było również słowopaideia– określenie ideału społecznego.Systematycznie na przestrzeni wieków, słowo kultura nabierało nowych znaczeń. Równieżdla badaczy, którzy zajmują się badaniem kultury. Badacze ci bardzo wąsko spostrzegają toco nazywamy kulturą.Dla archeologów kulturą jest to wszystko co można wykopać z ziemi, rzeczy materialne.Dla etnografa w zakres tego pojęcia wchodzą nie tylko przedmioty, ale też gwary, obyczaje,mity, piosenki, wierzenia.Z perspektywy antropologii kultury, w skład kultury wchodzą wytwory, zachowania,instytucje, sztuka, działalność gospodarcza, język, religia, zabawa, zwyczaje, które możnauznać za niekulturalne, ale są kulturowe, np. ludożerstwo.Z perspektywy psychologii, kultura to zbiór zachowań jednostki, myśli, uczuć, zbiór regułw postępowaniu, form, ekspresji, nakazów, zakazów, ocen i sądów.Z perspektywy socjologicznej jest pewien wydzielony obszar działalności ludzi.2. Sposoby definiowania kultury:Antonina Kłoskowska – 6 typów definiowania kultury:1) Opisowo-wyliczający –inaczejnominalistyczny,kultura jest traktowana jako określonyzbiór konkretnych przedmiotów, definicja kultury sprowadza się do wyliczania jej częściskładowych.Def. wg Edwarda Tylora: „Kultura, czyli cywilizacja jest to złożona całość, która obejmujewiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa i obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyteprzez ludzi jako członków społecznych”.2) Historyczny –kładzie nacisk na tradycję jako mechanizm przekazywania dziedzictwakultury (dziedziczenie, dorobek, tradycja – najważniejsze kategorie), kulturę definiuje siętutaj, jako charakterystyczny dla człowieka rodzaj przekazu poprzednich doświadczeńnastępnym pokoleniom.Def. wg Stefana Czarnowskiego: „O kulturze możemy mówić dopiero wówczas, gdy odkrycieczy wynalazek zostaje zachowany, gdy jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, gdy stajesię dorobkiem trwałym zbiorowości ludzkiej, a nie przyzwyczajeniem poszczególnejjednostki czy jej osobistym mniemaniem.3) Normatywny –kładzie nacisk na podporządkowanie zachowań ludzkich normom,wzorom, modelom i wartościom – te elementy są traktowane jako elementy konstruującekulturę. Kultura jest postrzegana jako zespół norm danej społeczności i warunkujących jejtrwanie.Def. wg T. Parsons, A. Kroemper: „Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory,wartości, idee i inne symbolicznie znaczące systemy będące czynnikami kształtującymiludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania”.4) Psychologiczny –zwraca uwagę na psychiczne mechanizmy kształtowania się kulturyzwiązane z uczeniem się, kształtowaniem nawyków kulturalnych, internalizację normobowiązujących w danej zbiorowości i wpływ kultury na kształtowanie się osobowościjednostek; uwydatnia się tu rolę uczenia i naśladownictwa w procesie przyswajania kultury.Def. wg Stanisława Ossowskiego: „Kultura jest pewnym zespołem dyspozycji psychicznych,przekazywanych w łonie danych zbiorowości przez kontakt społeczny i uzależniony odcałego systemu stosunków międzyludzkich”.5) Strukturalistyczny –bierze się pod uwagę strukturę danej kultury, tzn. elementy tejkultury i ich wzajemne powiązanie, zwykle bierze się pod uwagę 4 kategorie elementów:materialno-techniczne, społeczne, ideologiczne i psychiczne dotyczące uczuć i postaw.6) Genetyczny –kładzie nacisk na genezę, wyjaśnienie pochodzenia kultury; możnawyróżnić 2 grupy definicji:I.dotyczy wewnętrznego rozwoju kultury – wyłaniania się jednych form z innych, wyższychz niższych.II.dotyczy wyłaniania się kultury z natury, czyli związki, przeciwieństwa między kulturąa naturą, kultura jest tu traktowana jako suma zachowań ludzkich, powstałych w wynikuaktywności człowieka.3. Pojęcie socjologii kultury:Socjologia kultury jest to nauka zajmująca się badaniem związku pomiędzy życiemspołecznym a kulturą, ich wzajemnych uwarunkowań, zmian jakim podlegają, zróżnicowaniua także badaniem jednostek ludzkich pod kątem tego jak są one warunkowane przez kulturęi jak w niej funkcjonują.25.02.2013Temat: Zakresy badań socjologii kultury.1. Zakresy badań socjologii kultury.1)Teoretyczna refleksja nad pojmowaniem kultury i związkami z życiem społecznym.Podejmowane są kwestie definiowania kultury wprowadzania założeń metodologicznychi określanie relacji kultury z życiem społecznym. Socjolog czerpie wiedzę z dorobkuantropologii kultury i filozofii.2)Społeczna geneza kultury (najstarszy wątek badań nad kulturą). Istotna jest teza, że kulturabyła środkiem wspomagającym bytowe czynności człowieka i jej celem ostatecznym byłoprzeżycie, zarówno dotyczyło to kształtów pierwotnych narzędzi, ich zdobnictwo, trofea.Kultura jako rodzaj narzędziIstotna jest też teza nabywania kultury, czyli procesu socjalizacji, funkcji, uwarunkowań itd.3)Socjologia komunikowania, czyli badania dotyczące składników procesu komunikowania,wpływy procesów komunikowania na procesy społeczne.4)Wzajemne związki osobowości kultury dotyczą wpływu tego jak czynniki społeczno-kulturalne wpływają na kształt osobowości człowieka, tego jak kultura, np. wzory zachowań,wartości są obecne w osobowości człowieka.5)Uczestnictwo w kulturze, mechanizmy, warunki uczestnictwa jednostek w kulturze,społeczne zachowanie odbiorców kultury, oddziaływanie sztuki na odbiorców,wartościowanie kultury sztuki.Dotyczy badania sposobu, w jakim wytwory kultury funkcjonują w społeczeństwie, a takżetego w jaki sposób ludzie funkcjonują w kulturze.6)Relacje pomiędzy cechami społecznymi a kulturowymi ludzi, np. podejmowane są badaniawzajemnych relacji pomiędzy zróżnicowaniem społecznym a kulturowym społeczeństwa,zmieniających się warunków funkcjonowania życia społecznego, np. warunkowaniaprocesów globalizacji w społeczeństwie wielokulturowym.7)Kwestie oceny kultury i ich porównywanie. Trudno znaleźć przekonujące kryteria takiejoceny, bowiem ukryta ocena kultury związana jest z podstawą etnocentryczną związanąstereotypami i uprzedzeniami. Podejmuje się badania nad relatywizmem różnych kultur,a także refleksją teoretyczną, dotyczącą prób formułowania obiektywnych kryteriów różnychkultur.8)Społeczna dynamika kultury – życia społeczeństwa kulturowego analizuje się czynnikizmian społeczno-kulturalnych, zmian ustrojowych, struktury społecznej, idei, wartościspołecznych, sposobach gospodarowania, wytwarzania, a także zmian w różnych dziedzinachkultury, religii, moralności, obyczajach.9)Badania poszczególnych dziedzin kultury i ich przejawów, np. socjologia sztuki, literatury,religii.2. Najistotniejsze cechy socjologicznego pojmowania kultury:kultura jest pojęciem abstrakcyjnym, obejmuje wiele zjawisk choć sama realnie nieistniejekultura składa się z wzorów zachowań, idei, wartości, zasad, samych zachowańi wytworów zachowańkultura nie jest naturą, ale zbudowana jest na naturze, wykorzystuje naturę i ją zmieniakultura posiada zdolność oderwania się od swego bezpośredniego wytwórcy, wynalazcyi może zostać przyjęta przez inne zbiorowości i jednostkikultura jest nabywana od innych ludzi w procesie wychowania i współdziałaniakultura jest dziedziną społecznąkultura to sfera, która otacza człowieka ze wszystkich stron i każde zachowanie ludzkiejest wyznaczone przez wzory kulturowe, które są obecne w danej zbiorowości i kulturzekultura jest zawsze wspólna dla pewnych grup zbiorowości, na której funkcjonuje i wiążesię ona ze społecznymi cechami tej zbiorowości. Jest uznawana w tej zbiorowości za coścennego, pożądanegokultura posiada zdolność trwania w czasie i względną zdolność do przystosowania się doinnych uwarunkowań, potrzeb, pokoleńkultura tworzy pewną zintegrowaną całość, która często jest naruszona i przekształcana.3. Kulturę można rozumieć w ujęciu:wartościujące rozumienie kulturyzawiera ocenę kultur poszczególnych zbiorowościludzkich, klasyfikuje się kultury na wyższe, niższe, lepsze, gorsze. Kultura z tej perspektywyjest postrzegana jako zjawisko podlegające rozwojowi dziejów w procesie historycznymi osiągające w tym procesie coraz wyższy stopień. Kultura się kumuluje.opisowe rozumienie kultury,czyli neutralne, nieoceniające, postrzega kulturę jako zespółwielu zróżnicowanych zjawisk, których powiązanie i uwarunkowania mogą być przedmiotemopisu i analizy, ale nie wartościowania.Terminkulturalny– charakterystyczny dla ramienia wartościującego.Kulturowy– związany z myśleniem niewartościującym kulturowe są wszystkie zjawiska.Dobra kultury:→w ujęciu szerszym dotyczy to rzeczy i usług dóbr materialnych i niematerialnych,zachowań estetycznych i nieestetycznych→w ujęciu węższym określa kontekst w jakim jest użyte to pojęcie, np. dobra kulturydotyczące ochrony zabytków04.03.2013Temat: Płaszczyzny w zjawisku kulturowym.Można wyróżnić 4 aspekty, (płaszczyzny):- płaszczyzna materialna – wszystkie zjawiska mają wymiar materialny, (narzędzia, wytworyludzkiej ręki), np. muzyka – instrumenty potrzebne do wytworzenia tej muzyki.Dziękiprzedmiotommamymożliwośćpercepcjizjawiskkulturowych.W socjologii kultury pojęciematerialnego aspektuzjawisk kulturowych i jest to adekwatne niżmówienie o pojęciu materialnym.- płaszczyzna behawioralna – dotyczy tego, że wszystkie zjawiska kulturowe są związanez zachowaniami motorycznymi np. z zewnętrznymi czynnościami – przeżycia i odczucia- płaszczyzna psychologiczna – obejmuje wartościujące oceny, postawę, motywy i znaczenianadawane przez człowieka podmiotom materialnym i zachowaniom. Zachowaniu lubprzedmiotowi można nadać znaczenie (nadawane przez ludzi) w tym sensie stają się oneelementami kultury.- płaszczyzna aksjonormatywna – dotyczy norm i wartości, nie dotyczy płaszczyznypsychologicznejCywilizacja a kultura, kultura a cywilizacja.W różnych obszarach językowych powstały nieco inne tradycje używania pojęć cywilizacjii kultury. (Niemcy – kultura, Francuzi – cywilizacja)Niejednoznaczność pojęć powoduje, że można wyróżnić kilka odrębnych sposobówpojmowania różnic ich wzajemnych relacji między kulturą, a cywilizacją.1) Traktowanie kultury i cywilizacji jako synonimów (Edward Tylor)2) Traktowanie kultury jako sfery duchowej, a cywilizacji jako sfery materialnej(A. Weber)3) Traktowanie kultury jako sfery intelektualnej i estetycznej, a cywilizacji jako sferyobyczajowej ( E. Kant)4) Traktowanie cywilizacji jako zaawansowanego stadium rozwoju kultury (L. Morgan)5) Traktowanie cywilizacji jako schyłkowej bazy rozwoju kultury ( O. Spengler)Cywilizacja jest rodzajem kultury. Cywilizacja jest kulturą specyficzną, ale musi spełniaćpewne warunki.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]