wyklad4(5.03)zaburzenia osobowosci, PSYCHIATRIA, wykłady, semestr II
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Zaburzenia osobowości
Osobowość
można określić jako charakterystyczną dla danej osoby konfigurację
wzorców zachowań obserwowanych w codziennym życiu, które stanowią określoną
całość, są zwykle stabilne i przewidywalne.
Zaburzenia osobowości
rozpoznaje się, gdy ten ogólny wzorzec wykracza znacznie
poza zakres różnorodnych zachowań obserwowanych u większości ludzi, a cechy
osobowości stają się sztywne i utrudniają przystosowanie, co zakłóca prawidłowe
funkcjonowanie człowieka i jest źródłem złego samopoczucia.
Epidemiologia
•
Częstość występowania z.o. ocenia się na 6-9%, chociaż może być wyższa, do
15%;
•
Osobowość dyssocjalna występuje u ok. 3% populacji i jest 3 – 10 x częstsza u
mężczyzn niż u kobiet, a wśród więźniów odsetek ten wynosi aż 20 – 70%;
•
Swoiste zaburzenia osobowości występują u ok. 2,1 – 18% populacji, ale nieco
częściej u ludzi młodych i mężczyzn.
•
Różne postacie zaburzeń osobowości występują u 5 – 8% wszystkich pacjentów
zgłaszających się do lekarzy różnych specjalności
•
Wśród p-tów hospitalizowanych w oddziałach psychiatrycznych chorzy z
zaburzeniami osobowości stanowią 7,4 – 50%.
Etiopatogeneza zaburzenia osobowości:
•
Zwykle z.o. ujawniają się w ok. dorastania lub we wczesnej młodości, a czasami
można je już zaobserwować w dzieciństwie. Taką wczesną zapowiedzią jest
pojawienie się zaburzeń temperamentu.
•
Z.o. mają etiologię wieloczynnikową.
•
W niektórych przypadkach z.o. oczywistą przyczyną są uwarunkowania biologiczne:
◦
czynniki genetyczne [wsk. zgodności z.o. u bliźniąt jednojajowych jest wysoki]
◦
urazy okołoporodowe
◦
neuroinfekcje
◦
urazy głowy
•
Dysfunkcje mózgu, które mogą wiązać się z z.o., zwłaszcza z osobowością
dyssocjalną, są raczej minimalne. W wywiadzie u pacjentów z z.o. często stwierdza
się indywidualne trudności w ok. rozwojowym, kryzysy w rodzinie (molestowanie
seksualne, maltretowanie, kazirodztwo, niepełna rodzina, śmierć jednego z
rodziców itp.).
•
U niektórych pacjentów z z.o. stwierdza się cechy biologiczne innych zaburzeń np.
w zab. obsesyjno – kompulsyjnych osobowości obserwuje się skrócenie latencji
fazy snu REM oraz nieprawidłową reakcję na test hamowania deksametazonem
•
Cechy impulsywności wiążą się z podwyższonym stężeniem testosteronu
•
W osobowości schizoidalnej stwierdza się niskie stężenie oksydazy monoaminowej
w płytkach krwi
•
Impulsywność i agresywność w zachowaniu oraz skłonność do tendencji
samobójczych obserwowana jest u osób z niskim stężeniem kw.
hydroksyindolooctowego
W niektórych z.o. w zapisie EEG obserwuje się zwiększoną aktywność fal wolnych.
1 z 9
Specyficzne zab. osobowości, mieszane i inne z.o., trwałe zmiany osobowości
•
Wg klasyfikacji ICD-10 do tego typu stanów zalicza się głębokie i utrwalone wzorce
zachowań, przejawiające się mało elastycznymi reakcjami na różnorodne sytuacje
indywidualne i społeczne zachowaniem skrajnym, albo znacząco odmiennym w
porównaniu z przeciętnym w danym środowisku kulturowym sposobem
spostrzegania, myślenia i odczuwania, a w szczególności odnoszenia się do innych
osób
•
Są one często, ale nie zawsze związane z różnego stopnia subiektywnym
cierpieniem (distresem) oraz trudnościami w funkcjonowaniu społecznym i
osiągnięciach życiowych.
•
Z.o. różnią się od zmian osobowości: czasem trwania i sposobem powstawania.
•
Zaburzenia osobowości – są to st. rozwojowe, ujawniające się w dzieciństwie lub w
ok. dojrzewania i trwają w ok. dojrzałości.
•
Zmiany osobowości – pojawiają się często już w ok. dojrzałości, występując po
ciężkim stresie, w syt. niezaspokojenia potrzeb przez środowisko, po ciężkich zab.
psychicznych lub po chorobie czy uszkodzeniu mózgu.
Osobowość paranoiczna
•
Osobowość paranoiczna – częstość występowania 0,5 – 2,5%, częściej u
mężczyzn
•
W zaburzeniach paranoicznych osobowości obserwuje się skłonność do
przypisywania innym złych interakcji. Osoby takie są podejrzliwe i nieufne, często
wrogo nastawione do innych, drażliwe, łatwo reagujące gniewem, patologicznie
zazdrośni, uparcie zbierający dowody niesprawiedliwości wobec siebie, często
procesujący się przed sądem, dziwacy.
Rozpoznanie i objawy:
•
nadmierna wrażliwość na niepowodzenia i odrzucenie
•
tendencja do długotrwałego przeżywania przykrości, np. niewybaczanie krzywd,
niesprawiedliwości czy lekceważenia
•
podejrzliwość i stała tendencja do zniekształcania codziennych doświadczeń
poprzez błędne ujmowanie obojętnych lub przyjaznych działań otoczenia, jako
działań wrogich lub pogardliwych
•
prowokujące do konfliktów, sztywne poczucie własnych praw, niewspółmierne do
sytuacji
•
nawracające, nieuzasadnione podejrzenia dotyczące wierności seksualnej partnera
•
tendencja do nadmiernego przeceniania własnego znaczenia, wyrażające się
utrwaloną postawą ksobną
•
pochłonięcie nie potwierdzonymi „spiskowymi” wyjaśnieniami wydarzeń
•
częściej występuje u krewnych osób chorych na schizofrenię lub zaburzenia
urojeniowe
•
potwierdzono wpływ czynnika genetycznego
Leczenie
•
Farmakoterapia: niekiedy konieczne są małe dawki neuroleptyków (np. olanzapina
2,5 mg) w przypadku nasilonego lęku anksjolityki (np. 0,5 mg klonazepamu)
•
Psychoterapia terapeuta powinien zachowywać się wobec p-ta: uczciwie, życzliwie i
profesjonalnie. Zwykle stosuje się psychoterapię podtrzymującą: zwracając uwagę
2 z 9
na zachowanie otwartości, konsekwencji, unikania żartów. Należy wzmacniać
zdrową część ego. Przedstawiać można alternatywne wyjaśnienia, ale bez
konfrontacji.
Osobowość schizoidalna
•
Częstość występowania o.s. ok. 7,5% populacji.
•
W schizoidalnych zaburzeniach osobowości pacjenci prowadzą samotniczy tryb
życia, nie odczuwają potrzeby kontaktów z innymi osobami. Osoby te wybierają
zawody wymagające samodzielnego działania. Czują się skrępowani w kontaktach
z innymi osobami, unikają nawet kontaktu wzrokowego. Afekt u tych p-tów często
jest sztywny lub okazują „chłód emocjonalny”. Pytani, zwykle udzielają krótkich
odpowiedzi, są powściągliwi i nie angażują się w codzienne wydarzenia i problemy
innych osób. Ich aktywność seksualna ogranicza się najczęściej do fantazji.
Mężczyźni często pozostają samotni, kobiety niekiedy biernie zgadzają się na
małżeństwo.
•
częściej występuje u krewnych osób chorych na schizofrenię
•
częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet (2 : 1)
•
możliwy jest udział czynników genetycznych
•
często w ok. rozwojowym stwierdza się zaburzone relacje w rodzinie
•
możliwe są powikłania w postaci wystąpienia schizofrenii, zaburzeń urojeniowych,
czy też innych psychoz lub depresji.
•
brak lub znikome działania służące przyjemności
•
„chłód emocjonalny”, wycofanie się lub spłycenie uczuciowości, ograniczona
zdolność wyrażania przyjaznych, ciepłych uczuć lub gniewu wobec innych
•
brak zainteresowania i reakcji na pochwały, jak i na krytykę
•
znikome zainteresowanie sprawami seksu z innymi osobami, preferowanie
samotnictwa
•
silna skłonność do fantazjowania i introspekcji
•
brak bliskich przyjaciół
•
brak wrażliwości wobec obowiązujących norm i konwencji społecznych
Leczenie
Farmakoterapia: u niektórych p-tów skuteczne są leki p/depresyjne, śr.
psychostymulujące, lub małe dawki neuroleptyków. Psychoterapia stosuje się techn.
podtrzymujące, koncentrujące się na problemach relacji z innymi osobami, lęku przed
bliskością oraz kształtującą umiejętność rozpoznawania emocji. Zaleca się psychoterapię
grupową.
Osobowość dyssocjalna
•
Częstość występowania u 3% mężczyzn, wg niektórych do 7% i u 1% kobiet.
•
Zaburzenia dyssocjalne osobowości charakteryzują się zachowaniami
niedostosowanymi do norm społecznych i nieliczeniem się z prawami innych osób.
•
Osoby te mogą wykazywać jednocześnie „cechy psychopatyczne” i „maskę zdrowia
psychicznego”.
•
Mogą manipulować i jednocześnie sprawiać wrażenie godnych zaufania
•
Często dopuszczają się działań przestępczych lub nieuczciwości
•
W życiu często stosują przemoc i skłonność do zachowań gwałtownych oraz
tendencje do znęcania się nad współmałżonkiem i dziećmi.
•
Obserwuje się u nich zaburzenia kontroli impulsów niezdolność do planowania
•
Wykazują charakterystyczny brak wrażliwości na potrzeby i uczucia innych osób.
3 z 9
Charakterystyka dyssocjalnych zaburzeń osobowości
•
Występowanie zachowania antyspołecznego nie stanowi wystarczającej przesłanki
dla wnioskowania o dyssocjalnym zab. Osobowości.
•
Zachowania antyspołeczne świadczą o zaburzeniu osobowości wtedy, gdy
spełnione zostaną dwa podstawowe kryteria
◦
muszą być one długotrwałe (początek przed ukończ. 15 r.ż.)
◦
muszą występować co najmniej 4 spośród następujących przejawów
zachowania antyspołecznego:
▪
nierówne postępy w szkole lub pracy
▪
brak odpowiedzialności
▪
łamanie prawa
▪
kradzież, stręczycielstwo, prostytucja, handel narkotykami lub skazanie z
powodu innych przestępstw
▪
niezdolność do trwałego związku z partnerem seksualnym
▪
powtarzające się akty agresji
▪
zagrażająca innym ludziom brawura
▪
chroniczne kłamstwo.
•
O dyssocjalnych zaburzeniach osobowości mówimy, gdy dana osoba przejawia
trwałe zachowania antyspołeczne, pojawiające się już w wieku dorastania i trwające
w wieku dorosłym.
kryteria diagnostyczne dyssocjalnych zaburzeń osobowości
A) Utrwalony wzorzec zachowań cechujący się lekceważeniem lub łamaniem praw innych
osób występujący od 15 r.ż. Obecność co najmniej trzech z wym. niżej kryteriów
potwierdza rozpoznanie:
1. niemożność podporządkowania się normom społecznym oraz nie przestrzeganie
obowiązującego prawa, na co wskazują wielokrotnie dokonywane czyny, które
mogą być podstawą aresztowania
2. nieszczerość, powtarzające się kłamstwa, oszukiwanie w celu osiągnięcia korzyści
lub własnej przyjemności
3. impulsywność i niezdolność planowania
4. agresywność wyrażająca się częstym udziałem w bójkach i napadach
5. lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych osób
6. ciągły brak odpowiedzialności, wyrażający się niezdolnością do utrzymania stałej
pracy lub wywiązywania się ze zobowiązań finansowych
7. brak poczucia winy, obojętność lub usprawiedliwianie złego traktowania lub
okradania innych osób.
B) Osoba musi mieć co najmniej 18 lat
C) Stwierdza się zaburzenia zachowania rozpoczynające się przed 15 r.ż.
D) Zachowania antyspołeczne nie pojawiają się wyłącznie w przebiegu schizofrenii lub
epizodu maniakalnego
E) Częste są drażliwość i agresywność
F) Sposobem na życie są oszustwa i nieodpowiedzialność.
Etiologia dyssocjalne zaburzeń osobowości
:
•
Potwierdzony udział czynnika genetycznego
•
Często stwierdza się uszkodzenie lub dysfunkcję mózgu (uraz okołoporodowy,
urazy głowy lub neuroinfekcje)
4 z 9
•
Powszechne są przypadki porzucenia przez rodziców lub molestowania w
dzieciństwie. Istotnym czynnikiem może być częste stosowanie przez rodziców
nieuzasadnionych i surowych kar.
Patofizjologia
Impulsywność jest przeważnie następstwem uszkodzenia lub dysfunkcji płata czołowego
mózgu (wskazują na to badania pozytronowej tomografii emisyjnej)
Także uszkodzenie ciała migdałowatego lub innych struktur płata skroniowego mózgu
predysponuje do zachowań gwałtownych
Zapis EEG może być nieprawidłowy
Przebieg i rokowanie
•
Często wyraźna poprawa następuje po ok. wczesnej dorosłości lub w wieku
średnim
•
Konsekwencjami zaburzenia mogą być: śmierć z powodu pobicia, samobójstwo,
urazy ciała, uzależnienie od substancji psychoaktywnych, konflikty z prawem,
zaburzenia depresyjne.
Leczenie
•
Leczenie jest często trudne, jeśli nie niemożliwe
•
W oddziale osoby te mogą sprawiać wrażenie czarujących, jednocześnie
manipulując otoczeniem, lub też mogą odrzucać zaoferowane leczenie.
•
Niekiedy pomaga długoterminowa hospitalizacja i udział w społeczności
terapeutycznej.
•
Niekiedy skuteczna jest psychoterapia behawioralna.
•
Korzystna może być psychoterapia grupowa.
•
Przy zaburzonej kontroli impulsów można stosować leki p/padaczkowe, sole kw.
walproinowego 500 – 1000 mg stabilizujące nastrój lub węglan litu 300 – 600 mg.
Osobowość chwiejna emocjonalnie
•
Częstość występowania ok. 2%, częściej u kobiet.
•
Są to zaburzenia osobowości z wyraźną tendencją do działań impulsywnych bez
uwzględniania ich konsekwencji oraz niestabilnością emocjonalną.
•
Wybuchy gwałtownego gniewu często prowadzą do zachowań gwałtownych i są
często wyzwalane przez krytykę lub przeciwdziałanie wobec zachowań
impulsywnych ze strony otoczenia.
DWIE ODMIANY TYCH ZABURZEŃ
Typ impulsywny
Typ borderline
dominuje niestabilność emocjonalna
występują cechy niestabil. emocjonalnej
brak kontroli działań impulsywnych
zaburzony obraz samego siebie, własnych
celów i wewn. preferencji seksualnych
częste gwałtowne wybuchy emocjonalne
stałe uczucie pustki wewnętrznej - skłonność do wchodzenia w intensywne i niestabilne
zw. emocjonalne prowadzące do kryzysów
powtarzające się groźby popełniane samobójstwa lub samookaleczenia
5 z 9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]