wyklad mikroekonomia - przykład 2, ~WSB GDYNIA WSB GDAŃSK, 2 semestr, Mikroekonomia (wykłady) dr Katarzyna ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dr Michał Brzezi
ı
ski
e-mail:
mbrzezinski@wne.uw.edu.pl
Notatki do wykładów z
Mikroekonomii
(UWAGA – notatki maj
Ģ
charakter prowizoryczny – mog
Ģ
zawiera
ę
bł
ħ
dy, cho
ę
oczywi
Ļ
cie sta-
rałem si
ħ
, aby ich było jak najmniej. Podstawowe informacje do zaliczenia przedmiotu podane
były na wykładzie)
Poni
Ň
ej znajd
Ģ
Pa
ı
stwo najwa
Ň
niejsze informacje podawane w trakcie wykładów. Pełny za-
kres wiedzy obowi
Ģ
zuj
Ģ
cej do egzaminu (lub zaliczenia) oferowany jest jednak w trakcie wy-
kładów. W niniejszym tek
Ļ
cie wskazane maj
Ģ
tak
Ň
e Pa
ı
stwo fragmenty podr
ħ
czników, w
których mo
Ň
na znale
Ņę
omawiane zagadnienia:
P. A. Samuelson, W. D. Nordhaus,
Ekonomia 1
, PWN, Warszawa 2004. (Dalej oznaczany
jako
S
)
D. Begg i in.,
Ekonomia. Tom 1. Mikroekonomia
, PWE, Warszawa, 2003. (Dalej oznaczany
jako
B
)
1.
Rzeczywisto
Ļę
gospodarcza i rola nauki ekonomicznej (niedobór i efektywno
Ļę
, mi-
kro- i makroekonomia, ekonomia pozytywna i ekonomia normatywna, narz
ħ
dzia ana-
lizy ekonomicznej)
S - rozdz.1; B - rozdz. 1-2.
Definicje ekonomii – czym jest ekonomia?
Lionel Robbins
w roku 1932 zdefiniował ekonomi
ħ
jako „nauk
ħ
, która bada ludzkie zacho-
wanie jako relacj
ħ
pomi
ħ
dzy celami a ograniczonymi (rzadkimi)
Ļ
rodkami, które maj
Ģ
alter-
natywne zastosowania”. Definicja ta jest chyba najpopularniejsz
Ģ
z cytowanych.
1.
Wskazuje na jedno z głównych zało
Ň
e
ı
ekonomicznych – rzadko
Ļę
, ograniczono
Ļę
zasobów
Kluczowa idea w ekonomii – dobra wyst
ħ
puj
Ģ
w ograniczonej ilo
Ļ
ci, s
Ģ
rzadkie, zatem społe-
cze
ı
stwa musz
Ģ
u
Ň
ywa
ę
swoich zasobów ekonomicznych (pracy, kapitału, ziemi, wiedzy) w
sposób efektywny. (Definicj
ħ
efektywno
Ļ
ci w sensie ekonomicznym podamy po
Ņ
niej).
Zatem ekonomia ma do czynienia ze zjawiskiem niedoboru (zasobów w stosunku do pra-
gnie
ı
, preferencji,
Ň
ycze
ı
) i st
Ģ
d ekonomi
Ļ
ci konstruuj
Ģ
sposoby efektywnego wykorzystania
istniej
Ģ
cych zasobów.
Zastanówmy si
ħ
, co byłoby gdyby
Ļ
my mieli dost
ħ
pn
Ģ
nieograniczon
Ģ
ilo
Ļę
ka
Ň
dego dobra czy
zasobu? W takiej gospodarce obfito
Ļ
ci ludzie nie troszczyli by si
ħ
o zwi
ħ
kszenie swoich do-
chodów, gdy
Ň
mieliby wszystko, czego by chcieli, firmy nie musiały by si
ħ
troszczy
ę
o kosz-
ty, rz
Ģ
d o podatki czy wydatki – wszystkiego jest w obfito
Ļ
ci. Wszystkie dobra maj
Ģ
cen
ħ
równ
Ģ
zero (jak tzw. dobra wolne - piasek na pustynii, woda morska itp.), ekonomia jest wte-
dy niepotrzebna.
Ale takich cudownych społecze
ı
stw nie ma (dobra s
Ģ
ograniczone a potrzeby zdaj
Ģ
si
ħ
by
ę
nieograniczone). Nawet w USA wyst
ħ
puje ogromny niedobór - trzeba było by wielokrotnie
1
wi
ħ
kszego dochodu narodowego by
Ň
ycie przeci
ħ
tnego obywatela USA było tak dobre jak
Ň
ycie przeci
ħ
tnego ameryka
ı
skiego lekarza czy prawnika. W Afryce i Azji miliony ludzi
cierpi
Ģ
głód.
St
Ģ
d, przy ograniczonych zasobach wa
Ň
ne jest
Ň
eby dana gospodarka robiła jak najlepszy u
Ň
y-
tek ze swoich ograniczonych zasobów – to prowadzi nas do nast
ħ
pnego kluczowego poj
ħ
cia
ekonomii - efektywno
Ļę
.
Efektywno
Ļę
to najbardziej skuteczne zastosowanie danych zasobów społecze
ı
stwa w proce-
sie zaspokajania potrzeb ludzi.
Definicja.
Gospodarka wytwarza
efektywnie
, gdy nie mo
Ň
e zwi
ħ
kszy
ę
dobrobytu jednostki,
nie pogarszaj
Ģ
c przy okazji sytuacji (dobrobytu) kogo
Ļ
innego.
Jest to definicja efektywno
Ļ
ci w sensie Pareta (od nazwiska włoskiego ekonomisty Vilfredo
Pareto).
2. Wyja
Ļ
nienie w ekonomii. Modele ekonomiczne (przykład: model popytu). Empiryczne
potwierdzenie teorii. Teorie ekonomiczne a rzeczywisto
Ļę
.
Ekonomia zajmuje si
ħ
wyja
Ļ
nianiem zachowa
ı
gospodarczych jednostek i społecze
ı
stw za
pomoc
Ģ
metod naukowych.
W wielkim skrócie metody naukowe w ekonomii te polegaj
Ģ
na formułowaniu modeli eko-
nomicznych, czyli konstrukcji teoretycznych, które zawieraj
Ģ
upraszczaj
Ģ
ce rzeczywisto
Ļę
zało
Ň
enia (dotycz
Ģ
ce zachowania si
ħ
podmiotów gospodarczych), które mog
Ģ
by
ę
stosowane
do wyciagni
ħ
cia wniosków dotycz
Ģ
cych relacji pomi
ħ
dzy zmiennymi stosowanymi w mode-
lu.
Modele stosowane s
Ģ
zatem do wyja
Ļ
nienia i przewidywania zjawisk ekonomicznych.
Zmienne ekonomiczne dzielimy na: zmienne endogeniczne (zmienne, których warto
Ļ
ci s
Ģ
okre
Ļ
lane wewn
Ģ
trz modelu) i zmienne egzogeniczne (wpływaj
Ģ
na zmienne endogeniczne
lecz ich warto
Ļ
ci s
Ģ
wyznaczone poza modelem).
Modele mog
Ģ
by
ę
formułowane słownie, graficznie lub algebraicznie. Sprawdzanie modeli
ekonomicznych odbywa si
ħ
za pomoc
Ģ
konfrontowania ich z danymi empirycznymi. Zasad-
niczo mo
Ň
na stwierdzi
ę
,
Ň
e je
Ň
eli wyniki badania empirycznego s
Ģ
sprzeczne z przewidywa-
niami teorii, to teori
ħ
t
Ģ
mo
Ň
emy odrzuci
ę
.
Empiryczn
Ģ
weryfikacj
Ģ
modeli ekonomicznych zajmuje si
ħ
ekonometria.
Ekonometria
zajmuje si
ħ
ilo
Ļ
ciowym mierzeniem zwi
Ģ
zków mi
ħ
dzy badanymi wielko
Ļ
ciami przy wy-
korzystaniu danych ekonomicznych.
Konstruowanie modelu ekonomicznego
1.
Jak
Ģ
zmienn
Ģ
staramy si
ħ
wyja
Ļ
ni
ę
? (zmienna endogeniczna)
2.
Jakie zmienne mog
Ģ
wpływa
ę
na zmienn
Ģ
, któr
Ģ
chcemy wyja
Ļ
ni
ę
? (zmienne egzoge-
niczne)
3.
Znalezienie danych odpowiadaj
Ģ
cych zmiennym omówionym w krokach 1. i 2.
4.
Estymacja (oszacowanie empiryczne) modelu
2
5.
Interpretacja wyników oszacowania
Dane – fakty opisuj
Ģ
ce zachowania podmiotów gospodarczych (w ekonomii).
Rodzaje danych ekonomicznych
Szeregi czasowe
– kolejne warto
Ļ
ci przyjmowane przez dan
Ģ
zmienn
Ģ
w ró
Ň
nych momentach
czasu (np. ceny mleka w roku 2006 w Polsce)
Dane przekrojowe
– pokazuj
Ģ
jakie warto
Ļ
ci przyjmuje analizowana zmienna u poszczegól-
nych osób, grup lub krajów w okre
Ļ
lonym momencie (np. ceny mleka w ró
Ň
nych krajach w
roku 2006 w marcu).
Przykład modelu ekonomicznego – popyt na samochody.
Co determinuje popyt na samochody w Polsce? (zmienna endogeniczna)
Np. dochody, cena samochodów, cena benzyny itp. (zmienne egzogeniczne)
Zbieramy dane dotycz
Ģ
ce ilo
Ļ
ci sprzedanych samochodów, dochodów, cen samochodów, cen
benzyny w interesuj
Ģ
cym nas okresie.
Nast
ħ
pnie wybieramy posta
ę
funkcyjn
Ģ
modelu, po czym dokonujemy tzw. ekonometryczne-
go oszacowania modelu, które polega w skrócie na znalezieniu ilo
Ļ
ciowych współczynników
przy zmiennych egzogenicznych modelu.
Po oszacowaniu modelu dokonujemy interpretacji wyników oszacowania – sprawdzamy czy
oszacowane empirycznie parametry modelu s
Ģ
sensowne ekonomicznie oraz istotne staty-
stycznie.
Je
Ň
eli relacje mi
ħ
dzy danymi nie s
Ģ
sprzeczne z teori
Ģ
, to nie ma podstaw do odrzucenia teorii
(co nie znaczy
Ň
e jest ona prawdziwa, bo mog
Ģ
by
ę
inne teorie te
Ň
niesprzeczne z danymi,
albo inne dane mog
Ģ
mu zaprzeczy
ę
; oznacza to tylko tyle,
Ň
e model nasz nie jest sfalsyfiko-
wany – odrzucony przez dane).
W wielu wypadkach taki model mo
Ň
e by
ę
równie
Ň
wykorzystywany do dokonywania
pre-
dykcji
, tzn. do przewidywania przyszłych warto
Ļ
ci odpowiednich zmiennych ekonomicz-
nych.
3. Działy ekonomii
Cztery główne cz
ħĻ
ci ekonomii to: mikroekonomia, makroekonomia, ekonometria i eko-
nomia stosowana. Specjalno
Ļ
ci w obr
ħ
bie ekonomii np. handel zagraniczny, ekonomia rynku
pracy, finanse i bankowo
Ļę
itd. zajmuj
Ģ
si
ħ
problemami, które nale
ŇĢ
do ka
Ň
dej z 4 głównych
cz
ħĻ
ci ekonomii.
Ekonomii towarzysz
Ģ
tak
Ň
e dyscypliny wspomagaj
Ģ
ce – historia gospodarcza, historia my-
Ļ
li ekonomicznej i filozofia ekonomii.
Mikroekonomia jest najbardziej teoretyczn
Ģ
cz
ħĻ
ci
Ģ
ekonomii. Czym si
ħ
zajmuje?
3
Szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji odnosz
Ģ
cych si
ħ
do pojedynczych towarów
lub rynków (pojedynczych rynków, zachowania producenta – jednej firmy, pojedynczego
konsumenta).
Makroekonomia zajmuje si
ħ
za
Ļ
cał
Ģ
gospodark
Ģ
, wielko
Ļ
ciami zagregowanymi, w szczegól-
no
Ļ
ci powodami wzrostu gospodarczego, dochodem narodowym, waha
ı
koniunkturalnych,
bezrobociem, inflacj
Ģ
itd. Bada wzajemne zwi
Ģ
zki zachodz
Ģ
ce w gospodarce jako cało
Ļ
ci
Makroekonomia mo
Ň
e by
ę
budowana na podstawie teorii mikroekonomicznych, decyzji jakie
podejmuj
Ģ
robotnicy, konsumenci, firmy itd., ale cz
ħ
sto współczesne modele makroekono-
miczne nie maj
Ģ
podstaw mikroekonomicznych.
Ekonometria z kolei jest równej mierze ekonomi
Ģ
jak i statystyk
Ģ
. Wykorzystuje ona dane
gospodarcze i techniki statystyczne do okre
Ļ
lania wielko
Ļ
ci parametrów w równaniach eko-
nomicznych i do testowania modeli ekonomicznych.
Czwarta gał
ĢŅ
ekonomii – ekonomia stosowana – zajmuje si
ħ
stosowaniem teorii ekonomicz-
nych do rzeczywistych problemów obserwowanych w gospodarce. Wi
ħ
kszo
Ļę
ekonomistów
zajmuje si
ħ
wła
Ļ
nie ekonomi
Ģ
stosowan
Ģ
.
4. Ekonomia pozytywna i normatywna
Ekonomia pozytywna zajmuje si
ħ
wyja
Ļ
nianiem i przewidywaniem tego „co jest”, opisuje
fakty.
Ekonomia normatywna zajmuje si
ħ
ocenami, zaleceniami i zobowi
Ģ
zaniami (tym co „powin-
no by
ę
”, nie „tym co jest” – jak ekonomia pozytywna).
Przykłady:
Zdania z zakresu ekonomii pozytywnej:
Dochód narodowy w Polsce w roku 2003 wzrósł o 7%.
(Zdanie pozytywne odnosi si
ħ
do fak-
tów i mo
Ň
e by
ę
prawdziwe lub fałszywe)
Inflacja w Polsce w roku 2009 wyniesie 1.1%.
(Zdanie z zakresu ekonomii pozytywnej mo
Ň
e
by
ę
predykcj
Ģ
odnosi
ę
si
ħ
do faktów, które zaistniej
Ģ
w przyszło
Ļ
ci)
Zdania z zakresu ekonomii normatywnej:
Ubóstwo jest złem. (Jest to etyczna ocena zjawiska ekonomicznego, a nie stwierdzenie faktu
– st
Ģ
d zdanie normatywne)
Rz
Ģ
d powinien zwalcza
ę
bezrobocie (Jest to zalecenie, wskazówka, rekomendacja, a nie
stwierdzenie faktu lub predykcja).
Bank centralny zobowi
Ģ
zuje si
ħ
do obni
Ň
ania inflacji. (Jest to zobowi
Ģ
zanie, a nie stwierdze-
nie faktu, i jako takie nie nale
Ň
y do ekonomii pozytywnej)
Inne przykłady zda
ı
normatywnych:
4
Bank centralny powinien dba
ę
o wzrost gospodarczy
Polska powinna d
ĢŇ
y
ę
do zmniejszenia nierówno
Ļ
ci ekonomicznych
Rz
Ģ
d zobowi
Ģ
zuje si
ħ
do obni
Ň
enia podatków.
Socjalizm jest niesprawiedliwy.
Bezrobocie jest wa
Ň
niejszym problemem społecznym ni
Ň
inflacja.
2.
Historyczne typy gospodarowania (gospodarka rynkowa, nakazowa i mieszana, ge-
neza i rozwój gospodarki rynkowej, podział pracy, wymiana, specjalizacja, rola pie-
ni
Ģ
dza, warunki sprawnego funkcjonowania rynku, rola pa
ı
stwa w gospodarce)
S, rozdz. 1-2, B – rozdz. 4.
Dzisiaj zajmiemy si
ħ
ogólnym omówieniem funkcjonowania gospodarki, podstawowych po-
j
ħę
z zakresu działania gospodarki. Takich jak – system gospodarczy – jego rodzaje, geneza i
rozwój gospodarki rynkowej, podział pracy, wymiana, specjalizacja, rola pieni
Ģ
dza, warunki
sprawnego funkcjonowania rynku, rola pa
ı
stwa w gospodarce.
Przede wszystkim rozwa
Ň
my najwa
Ň
niejszy problem gospodarczy jaki stoi przed ka
Ň
dym
społecze
ı
stwem – to jest problem tego,
co
jest wytwarzane,
jak
jest produkowane i
dla kogo.
1.
Co i w jakich ilo
Ļ
ciach, jak du
Ň
o i jakich dóbr i usług (towary) z wielu mo
Ň
liwych wytwa-
rzamy przy u
Ň
yciu naszych ograniczonych zasobów? Czy wi
ħ
cej dóbr konsumpcyjnych czy
kapitałowych albo inwestycyjnych (maszyny, budynki, narz
ħ
dzia itp.)
2.
Jak towary s
Ģ
wytwarzane? Społecze
ı
stwo musi zdecydowa
ę
kto b
ħ
dzie zajmował si
ħ
produkcj
Ģ
, jakie zasoby b
ħ
d
Ģ
u
Ň
ytkowane i jak
Ģ
technik
ħ
produkcji u
Ň
y
ę
? Czy elektryczno
Ļę
produkowa
ę
z ropy, w
ħ
gla czy sło
ı
ca np. itp.
3.
Dla kogo wytwarzane b
ħ
d
Ģ
dobra? Jak produkt narodowy (suma dochodów członków
społecze
ı
stwa) jest dzielona mi
ħ
dzy poszczególne gospodarstwa domowe. Czy jest du
Ň
a nie-
równo
Ļę
ekonomiczna albo ubóstwo? Czy społecze
ı
stwo zapewnia biednym minimalny po-
ziom konsumpcji?
Odpowiedzi na te trzy podstawowe pytania społecze
ı
stwo mo
Ň
e sformułowa
ę
na wiele ró
Ň
-
nych sposobów, organizuj
Ģ
c w okre
Ļ
lony sposób funkcjonowanie gospodarki.
W historii naszej cywilizacji wymy
Ļ
lono bardzo wiele alternatywnych systemów gospodar-
czych które odpowiadaj
Ģ
w ró
Ň
ny sposób na te 3 pytania, fundamentalne dla ekonomii i go-
spodarki (co, jak i dla kogo produkowa
ę
).
W ogólno
Ļ
ci mo
Ň
emy wyró
Ň
ni
ę
3 rodzaje systemów gospodarczych, albo form organizacji
działalno
Ļ
ci gospodarczej.
1. Gospodarka rynkowa
Wi
ħ
kszo
Ļę
krajów demokratycznych ma gosp. rynkow
Ģ
pewnego rodzaju. Na powy
Ň
sze pyta-
nia w takich krajach odpowiada rynek.
Rynek decyduje o tym co produkowa
ę
- te towary które przynosz
Ģ
najwi
ħ
ksze zyski.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]