zagrożenia ze strony bmr, BMR, Broń Jądrowa
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
W kalejdoskopie
ZAGRO¯ENIA BRONI¥ MASOWEGO
RA¯ENIA W WARUNKACH
WSPÓ£CZESNYCH
P³k Leszek S£OMKA
Wystêpuj¹ce wspó³czeœnie zagro¿enia broni¹ masowego ra¿enia s¹ wielowy-
miarowe, czêsto niespodziewane i trudne do przewidzenia. Ataki terrorystycz-
ne, które mia³y miejsce w Nowym Jorku, Waszyngtonie, Madrycie i Londynie,
istotnie wp³ynê³y na proces wzmacniania zdolnoœci niezbêdnych do reagowania
na wspó³czesne zagro¿enia niezale¿nie od ich Ÿróde³. Terroryzm i proliferacja
broni masowego ra¿enia to g³ówne zagro¿enia dla bezpieczeñstwa œwiatowego,
regionalnego i pañstwowego
1
. Zgodnie z opini¹ ekspertów, ujawnione obecnie za-
gro¿enia, zwi¹zane z wykorzystaniem broni masowego ra¿enia oraz niebezpiecz-
nych substancji przemys³owych, bêd¹ dominuj¹ce przynajmniej przez najbli¿sz¹
dekadê
2
.
Wydarzenia ostatnich lat jednoznacznie wskazuj¹, ze terroryzm wspó³czesny
ma charakter ponadnarodowy. Z terroryzmu rozumianego szeroko, coraz wyraŸ-
niej zaczynaj¹ wyodrêbniaæ siê ró¿ne jego rodzaje czy odmiany, czego wyrazem
jest zw³aszcza terroryzm konwencjonalny i niekonwencjonalny
3
. Kryterium po-
dzia³u terroryzmu na konwencjonalny i niekonwencjonalny, s¹ przede wszystkim
œrodki walki stosowane przez ugrupowania terrorystyczne. Zatem, o terroryzmie
konwencjonalnym bêdziemy mówiæ wtedy, gdy zostan¹ u¿yte konwencjonalne
œrodki ra¿enia tj. ³adunki wybuchowe, samochody „pu³apki” itp. Natomiast
w przypadku zastosowania œrodków masowego ra¿enia tj. promieniotwórczych,
chemicznych czy biologicznych, bêdziemy mieæ do czynienia z terroryzmem nie-
kowencjonalnym (rys.). Z punktu widzenia terrorystów broñ masowego ra¿enia
jest bardzo wydajnym i „pomocnym narzêdziem” w osi¹ganiu zak³adanych ce-
lów. Wywo³anie strachu i paniki, zmuszenie do podejmowania kosztownych dzia-
³añ o charakterze profilaktyczno-ochronnym, ukazanie s³aboœci systemu bezpie-
czeñstwa oraz doprowadzenie do korzystnych decyzji politycznych, to tylko nie-
liczne powody, dla których materia³y promieniotwórcze, chemiczne i biologicz-
ne stan¹ siê „towarem” po¿¹danym i poszukiwanym. Ponadto, specyfika ataku
terrorystycznego np. z u¿yciem broni biologicznej umo¿liwia jego przeprowadze-
nie w sposób skryty i zaskakuj¹cy.
1
M. Krauze, Wspó³czesny terroryzm niekonwencjonalny – zagrodzenia i przeciwdzia³a-
nie [w]: Cz³owiek, œrodowisko, antyterroryzm – ochrona przed ska¿eniami, Materia³y kon-
ferencyjne, wyd. WICHiR 2-3.06.2005 r.
2
Riga Summit Declaretion – dokument wydany w czasie Szczytu NATO w Rydze
(26.11.2006 r.), www. nato. int/docu/pr/2006/p06-150e. htm.
3
Podzia³u takiego dokona³ prof. dr hab. M. Krauze – Materia³y konferencyjne – przy-
pis 1.
71
W kalejdoskopie
KLASYFIKACJA TERRORYZMU WSPÓ£CZESNEGO
TERRORYZM WSPÓ£CZESNY
KONWENCJONALNY
Mateia³y
wybuchowe
Modele samolotów
Zestawy rakietowe
Samoloty
pasa¿erskie
i transportowe
Inne
£adunki wybuchowe
£adunki nasobne
NIEKONWENCJONALNY
CHEMICZNY
BIOLOGICZNY
J¥DROWY
Bojowe œrodki
truj¹ce
Bojowe œrodki
biologiczne
Przemys³owe œrodki
biologiczne
Œrodki nietypowe
Broñ radiologiczna
Improwizowane
urzadzenia j¹drowe
Zwi¹zki chemiczne
podwójnego
przeznaczenia
Ÿ
ród³o: M. Krauze, Wspó³czesny terroryzm niekonwencjonalny – zagrodzenia i przeciw-
dzia³anie [w]: Cz³owiek, œrodowisko, antyterroryzm – ochrona przed ska¿eniami, Materia-
³y konferencyjne, wyd. WICHiR, 2-3.06.2005 r.
Przeprowadzone w ostatnich latach w Stanach Zjednoczonych ataki z u¿y-
ciem przesy³ek pocztowych wype³nionych sporami w¹glika, wywo³a³y niepokój
nie tylko personelu w zaatakowanych instytucjach, ale znacznej czêœci spo³e-
czeñstwa amerykañskiego i innych krajów. Ponadto, stosunkowa du¿a ³atwoœæ
zdobycia b¹dŸ produkcji broni chemicznej i biologicznej jest dodatkowym czyn-
nikiem wzmacniaj¹cym chêæ wykorzystania tak skutecznego œrodka ra¿enia. D¹-
¿enie grup terrorystycznych do posiadania broni j¹drowej sprawi³o, i¿ zaintere-
sowani s¹ oni tak¿e broni¹ radiologiczn¹, której dostêpnoœæ jest ³atwiejsza. Wy-
nika to z faktu, ¿e poziom zaawansowania technologicznego, pozwalaj¹cy na wy-
twarzanie broni chemicznej, biologicznej czy radiologicznej nie jest wystarczaj¹-
cy do otrzymania broni j¹drowej.
Kolejnym czynnikiem u³atwiaj¹cym grupom terrorystycznym nabywanie
œrodków masowej zag³ady jest skryty i ponadnarodowy charakter tego rodzaju
œrodków. Mog¹ one z powodzeniem istnieæ i byæ wykorzystywane w dowolnym re-
gionie dziêki bardzo dobrze zorganizowanej siatce pozornych firm, których za-
72
Pojazdy adaptowane
Œrodki artyleryjskie
Broñ j¹drowa
W kalejdoskopie
daniem jest pozyskiwanie œrodków finansowych oraz rekrutacja i przygotowanie
nowych terrorystów. Brak przynale¿noœci terytorialnej, wytyczonej granicami
pañstwa, utrudnia organom bezpieczeñstwa miêdzynarodowego podejmowanie
skutecznych dzia³añ maj¹cych na celu rozpoznawanie i likwidacjê wa¿nych ele-
mentów organizacji terrorystycznych. Dotychczas znane sposoby i œrodki od-
dzia³ywania na pañstwa wspieraj¹ce terroryzm miêdzynarodowy nie przynios³y
oczekiwanych skutków. Zatem walka z terroryzmem wymaga opracowania i za-
stosowania nowych form oddzia³ywania przede wszystkim na system jego finan-
sowania oraz naboru i szkolenia kolejnych terrorystów.
Zagro¿enie terroryzmem chemicznym i biologicznym zosta³o dostrze¿one ja-
ko jedno z podstawowych wyzwañ dla NATO. Fale ataków biologicznych w Sta-
nach Zjednoczonych oraz ataków chemicznych w Japonii i Iraku utwierdzi³y
analityków w przekonaniu o s³usznoœci uprzednio opracowanych prognoz rozwo-
ju terroryzmu niekonwencjonalnego.
O determinacji NATO w zwalczaniu terroryzmu, mo¿e œwiadczyæ natychmia-
stowa reakcja Sojuszu Pó³nocnoatlantyckiego na zamachy z 11 wrzeœnia 2001 r.
Na pilnie zwo³anej Radzie NATO
4
, zg³oszono gotowoœæ uznania ataku na Stany
Zjednoczone jako napaœæ na ca³y Sojusz po udowodnieniu, i¿ atak by³ przygoto-
wany i kierowany z zagranicy. W celu zorganizowania skutecznej obrony zastoso-
wano postanowienia art. V Traktatu Waszyngtoñskiego zobowi¹zuj¹c tym samym
Sojusz do wspólnej obrony przed terroryzmem. W konsekwencji podjêtych dzia-
³añ, Stany Zjednoczone mia³y u³atwione zadanie zwi¹zane z zawi¹zaniem koali-
cji antyterrorystycznej. Jednoczeœnie, w NATO rozpoczêto intensywne prace
zmierzaj¹ce do wsparcia Stanów Zjednoczonych oraz poszukiwania skutecznych
mechanizmów walki z terroryzmem w nowym wymiarze. W pocz¹tkowym okre-
sie, z potencja³u Sojuszu przewidzianego do walki z terroryzmem, korzystano
w umiarkowanym zakresie. Od paŸdziernika 2001 r. do po³owy maja 2002 r.
przeprowadzono operacjê „Eagle Assist” maj¹c¹ na celu kontrolê ruchu po-
wietrznego w przestrzeni Stanów Zjednoczonych ze szczególnym uwzglêdnie-
niem zachowania stref ochronnych nad obiektami energetyki j¹drowej oraz in-
stalacji przemys³owych. Ponadto, od paŸdziernika 2001 r. prowadzi siê operacjê
„Active Endeavour” polegaj¹c¹ na kontroli ruchu morskiego na Morzu Œród-
ziemnym w tym transportu materia³ów niebezpiecznych. W zakresie poszukiwa-
nia mechanizmów walki z terroryzmem, opracowano i przyjêto na szczycie NA-
TO w Pradze (21-22.11.2002 r.) militarn¹ koncepcjê Sojuszu walki z terrory-
zmem, która zak³ada wsparcie podejmowanych dzia³añ w tym zakresie, przez
wszystkich cz³onków Sojuszu oraz pozwala na rozwijanie stosownej wspó³pracy
z innymi organizacjami. Dlatego te¿ kwestie dotycz¹ce zagro¿eñ wynikaj¹cych
z zamachów terrorystycznych sta³y siê pierwszoplanowym tematem wielu konfe-
rencji i spotkañ. Problematyka ta znalaz³a poczesne miejsce m. in. w programie
pracy Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa oraz programu Partnerstwo dla Poko-
ju
5
. We wszystkich tego rodzaju przedsiêwziêciach pojawiaj¹ siê w¹tki dotycz¹-
ce zagro¿eñ terroryzmem niekonwencjonalnym.
4
Spotkanie Rady NATO odby³o siê 12.09.2001 r.
5
W dniach 22-23.02.2002 r. w Warszawie odby³a siê konferencja pt. Rola Rady Part-
nerstwa Pó³nocnoatlantyckiego w zwalczaniu terroryzmu. W obradach uczestniczyli przed-
stawiciele 41 pañstw. P. Pacholski, P. Pietrzak, Aktywnoœæ Polski w zwalczaniu proliferacji
broni masowego ra¿enia i terroryzmu miêdzynarodowego, Wyd. DPO MON, Warszawa 2004.
73
W kalejdoskopie
Niebezpieczeñstwo zwi¹zane z wykorzystaniem materia³ów promieniotwór-
czych, chemicznych i biologicznych w atakach terrorystycznych ma œcis³y zwi¹-
zek ze zjawiskiem proliferacji broni masowego ra¿enia, która obejmuje nie tylko
kompletne ³adunki czy te¿ niebezpieczne substancje, ale równie¿ nowoczesne
technologie oraz myœl naukowo-techniczn¹. Proces ten jest dope³niany czêsto
kompleksowym przygotowaniem (kszta³cenie, stypendia, praktyki, itp.) i trans-
ferem personelu naukowo-technicznego.
Rozwa¿aj¹c zjawisko rozprzestrzeniania broni masowego ra¿enia nie mo¿na
pomin¹æ proliferacji rakiet i technologii zwi¹nej z ich produkcj¹. Ocenia siê, ¿e
zjawisko to stanowi realne i wci¹¿ rosn¹ce zagro¿enie dla bezpieczeñstwa regio-
nalnego i globalnego ze wzglêdu na mo¿liwoœæ wykorzystania tych œrodków do
³adunków j¹drowych, chemicznych i biologicznych. Pomimo podejmowania wa¿-
nych inicjatyw rozbrojeniowych o charakterze miêdzynarodowym
6
, odnotowano
dalszy postêp w rozwijaniu programów rakietowych.
W ocenie ekspertów, przyczynê prowadzenia badañ w tym zakresie nale¿y
upatrywaæ w d¹¿eniu poszczególnych pañstw do uzyskania przewagi o wymiarze
strategiczno-operacyjnym w ewentualnych konfliktach regionalnych. Wspó³praca
Iranu z Kore¹ Pó³nocn¹ i Chinami dobrze obrazuje zjawisko proliferacji rakieto-
wej. Kontakty realizowane na wielu szczeblach maj¹ zapewniæ Iranowi samowy-
starczalnoϾ i samodzielnoϾ w produkcji rakiet balistycznych. Kooperacja obej-
muj¹ca dostarczanie sprzêtu, technologii oraz ekspertyz technicznych pozwoli³a
Iranowi wyprodukowaæ rakiety œredniego zasiêgu
7
oraz rozwin¹æ prace zmierza-
j¹ce do wytworzenia rakiet dalekiego zasiêgu. Podobne wspó³dzia³anie ma miej-
sce pomiêdzy Indiami a Rosj¹. Wspieranie przez Rosjê programów rakietowych
zmierzaj¹cych do wyprodukowania przez Indie rakiet typu cruise mo¿e budziæ
niepokój, szczególnie na tle ci¹gle od¿ywaj¹cego konfliktu indyjsko-pakistañ-
skiego oraz faktu, ¿e obie strony posiadaj¹ broñ j¹drow¹. W kontekœcie tych za-
gro¿eñ wydaje siê uzasadniona koncepcja budowy tarczy antyrakietowej, której
elementy maj¹ byæ instalowane na terenie pañstw sojuszniczych.
Zwalczanie zjawiska proliferacji broni masowego ra¿enia staje siê z ka¿dym
dniem bardziej z³o¿one. Istotnym problemem, który NATO musi podj¹æ, jest
okreœlenie swojego miejsca oraz mechanizmów skutecznego oddzia³ywania,
a tak¿e wspierania miêdzynarodowych wysi³ków zmierzaj¹cych do eliminacji te-
go rodzaju zjawisk. Pomimo dotychczas podjêtych inicjatyw w sprawie broni ma-
sowego ra¿enia w tym jej nieproliferacji, NATO w dalszym ci¹gu ma ograniczon¹
mo¿liwoœæ oddzia³ywania na œrodowisko miêdzynarodowe
8
. Deklaratywne po-
dejœcie, poprzez wyra¿anie swojego wsparcia dla ró¿nych inicjatyw (np. traktaty
o nieproliferacji, re¿imy kontroli itp.), wyczerpuje siê na tym poziomie, gdy¿ NA-
TO nie jest sygnatariuszem ¿adnego porozumienia o nieproliferacji. Podejmowa-
ne dzia³ania, maj¹ na celu katalizowanie wysi³ków spo³ecznoœci miêdzynarodo-
wej, a tym samym tak¿e redukcjê realnego zagro¿enia dotycz¹cego u¿ycia broni
masowego ra¿enia w zamachach terrorystycznych.
6
Na konferencji w Hadze (25-26.11.2002 r.) przyjêto Kodeks postêpowania przeciw-
ko proliferacji rakiet balistycznych tzw. Haski Kodeks Postêpowania. S. Cugier, Prolifera-
cja rakietowa – MTRC i Haski Kodeks Postêpowania” [w]: Przegl¹d œwiatowego procesu
rozbrojeniowego pod reakcj¹ L. Koœciuka, Wyd. Adam Marsza³ek, Warszawa 2003.
7
Tam¿e: Do rakiet œredniego zasiêgu zalicz siê rakiety o nazwie: Shahab-3, Shahab-
4 i Shahab-5, s. 172.
8
E. R. Terzuolo, Zwalczanie proliferacji broni masowego ra¿enia, Przegl¹d NATO, Je-
sieñ 2005.
74
[ Pobierz całość w formacie PDF ]